គតិលោក ឬច្បាប់ទូន្មានខ្លួន ភាគ២
រៀបរៀង ដោយ ឧកញ៉ាសុត្ដន្ដប្រីជា ឥន្ទ
ចម្លងតាមការផ្សាយរបស់ពុទ្ធសាសនបិណ្ឌត្យ
ព.ស ២៥៣៩
**********************************************

បណ្ឌិតវគ្គ
ថ្ងៃសុក្រ ទី29.មិនា 2013.ម៉ោង 20:22

  កូនសិស្សសួរគ្រូថា រឿងមនុស្សពាលមានអុបាយកល និងមានអំណាចអាចបៀត បៀនយាយីមហាជន​ក្នុង​នគរ​នេះ​លោក​គ្រូ​អធិប្បាយ​មក​ច្រើន​រឿង​ច្រើន​បែប ខ្ញុំ​ករុណា​បាន​ស្ដាប់​ក៏ចូលចិត្ដថា ពាលនេះគួរចៀស គួរវាងរាងចាលខ្លាចវាហើយ ក៏ឯមនុស្ស​ដែល​លោក​បញ្ញាតិ្ដ​នាម ហៅ​ថា​អ្នក​ប្រាជ្ញ​នោះ តើ​មាន​លក្ខណៈ​យ៉ាង​ណា​មានកិរិយាមានដូចម្ដេច?។

  ឱ! មនុស្សដែលេហៅថា អ្នកប្រាជ្ញបាននោះ។ យើងនឹងសួរទៅឯងវិញ ក្នុងចិត្ដឯងតើសំគាល់រូបលោកអ្នកណា ដែលគួរហៅ​ថា អ្នក​ប្រាជ្ញ​បាន។​សូម​ទាន​ខ្ញុំ​ករុណា​សំគាល់​ថា លោក​អាចារ្យ​ដែល​ចេះ​ព្រះត្រៃបិដក១ លោកអាចារ្យដែលចេះព្រះកម្មដ្ឋាន១ លោក​ទាំង​២ នេះ​ហៅ​ថា​អ្នក​ប្រាជ្ញ?​។

  អើឯងថានេះត្រូវដែរ តែមិនទាន់ចំ ក៏ឯលោកអ្នកចេះព្រះត្រៃបិដក ព្រះកម្មដ្ឋាននោះ បើចេះហើយតែនៅមិន​ទាន់​ទូន្មាន​ខ្លួន​អោយ​ស្លូត​ត្រង់​បាន នៅ​ប្រកប​ដោយ​លោភៈ ទោសៈ​មោហៈ​ទិដ្ឋិ ខឹង​ឃោរ​ជេរពោលប្រទេចផ្ដាសា វាយគេកាច់មួលព្រះពុទ្ធភាសិត ពុំ​ប្រព្រឹត្ដ​តាម​ក្រិត្យ​បន្ទាត់​វិន័យ​ជា​ដើម​យ៉ាង​នេះ​តើ​នឹង​ហៅ​អ្នកប្រាជ្ញបានឬដូចម្ដេច?។

  ឱ! លក្ខណៈអ្នកប្រាជ្ញនោះបើនិយាយដោយគតិធម៌វិញនោះ លោកចែកបុគ្គលជា​ពីរជំពូក គឺព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយ មាន​អង្គ​ព្រះ​សម្មា​សម្ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​ជា​ដើម​នោះ ហៅ​ថា​ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញប្រសើរវិសេសលើសលោកជំពូក១ កល្យានបុថុជ្ជន គឺបុថុជ្ជនដែល​មាន​គុណ​គឺ​បណ្ឌិត​គប្បី​រាប់​នោះ​ ហៅ​ថា​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ប្រពៃ​ចំពួក​១​។ ឯអ្នកប្រាជ្ញចំណែកខាងព្រះអរិយបុគ្គលក្នុងទីនេះ យើងមិនសំដែងអោយពិស្ដារ​ទេ​ព្រោះ​មាន​នៅ​ក្នុង​ចំណែក​គតិ​ធម៌​នោះ​ហើយក្នុង​ប៉ែក​នេះ​សំដែង​តែ​ពួក​អ្នក​ប្រាជ្ញ ចំណែកខាងកល្យាណបថុជ្ជនជំពូក១ ព្រោះជាគតិលោក។

អរិយ​ទ្រព្យ​៧​ប្រការ​

ស សី ហិ ឧ សុ ចា ប អរិយ​ទ្រព្យ​៧​ប្រការ​គឺ
១ - សទ្ធា សេចក្ដីជឿកម្ម និងផលនៃកម្មក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា១
២ - សីល៥, ៨, ១០, ២២៨ ដ៏បរិសុទ្ធ១
៣ - អៀនខ្មាសអំពើអាក្រក់១
៤ - សេចក្ដីភ័យខ្លាចបាប១
៥ - កិរិយាត្រាប់ត្រង់នូវធម៌១
៦ - សេចក្ដីបរិច្ចាគទានឬលះបង់ចោលនូវអំពើអាក្រក់១
៧ - បញ្ញាសម្មាទិដ្ឋិ១
ធម៌៧ប្រការនេះ មាននៅលើបុថុជ្ជនណា បុថុជ្ជននោះឯងហៅថាកល្យាណបុថជ្ជន គឺរាប់ថាជាអ្នកប្រាជ្ញបាន។

សប្បុរសធម៌៧ប្រការ

១ - ធម្មញ្ញុតា ភាវៈជាអ្នកស្គាល់នូវហេតុនៃផល មានស្គាល់ថា របស់នេះជាហេតុ ជាទីតាំងនៃផលនេះៗ ជា​ផល​ដ៏​បង្កើត​មក​អំពី​ហេតុ​នេះ​ជា​ដើម​។
២ - អត្ថញ្ញុតា ភាវៈជាអ្នកស្គាល់នូវផលនៃហេតុ មានស្គាល់ថា សេចក្ដីសុខនេះ ជាផលនៃហេតុនេះសេចក្ដី​ទុក្ខ​នេះ ជា​ផ​ល​នៃ​ហេតុ​នេះ​ជា​ដើម​។
៣ - អត្ដញ្ញុតា ភាវៈជាអ្នកដឹងខ្លួនថា យើងមានជាតិគោត្រត្រកូលយ៉ាងនេះ សក្ដិយសសម្បត្ដិបរិវារប៉ុណ្ណេះ ចំណេះ​វិជ្ជា​នូវ​ធម៌​ត្រឹម​ប៉ុណ្ណេះ​ៗ ហើយ​ត្រូវ​ប្រ​ព្រឹត្ដ​ខ្លួន​អោយ​សម​គួរ​ដល់​ឋានៈដែលមាននៅយ៉ាងម្ដេចៗនោះ។
៤ - មត្ដញ្ញុតាទំនងជាអ្នកស្គាល់ប្រមាណក្នុងការស្វែងរកចញ្ចឹមជីវិត ដោយសម្មាជីវ និងប្រ​មាណ​ក្នុង​ការ​បរិ​ភោគ​ល្មម​សម​គួរ​។
៥ - កាលញ្ញុតា បែបជាអ្នកស្គាល់កាលវេលាដ៏សមគួរក្នុងពេលប្រកបកិច្ចនោះៗ។
៦ - បរិសញ្ញុតា របៀបជាអ្នកស្គាល់​ប្រជុំ​ជន និង​កិរិយា​ដែល​ត្រូវ​ប្រ​ព្រឹត្ដ​ក្នុង​ទី​ប្រជុំ​ជន​នោះ​ៗ​ថា ពួក​នេះ​កាល​ទៅ​រក​តោង​ធ្វើ​កិរិយា​យ៉ាង​នេះ ត្រូវ​និយាយ​យ៉ាង​នេះ​ជា​ដើម។
៧ - បុគ្គលបរោបរញ្ញុតា សន្ដានជាអ្នកស្គាល់នូវអធ្យាស្រ័យនៃបុគ្គលថា បុគ្គលនេះល្អគួរគប់ជាមិត្របុគ្គលនេះ​ជា​មនុស្ស​អាក្រក់ មិន​គួរ​គប់​យក​ជា​មិត្រ​ជា​ដើម​។
សប្បុរសធម៌ទាំង៧នេះ មាននៅលើបុគ្គលណាបុគ្គលនោះ ហៅថាជាអ្នកប្រាជ្ញពិតប្រាកដក្នុងលោកនេះ។

មួយទៀតសភាវៈធម៌ដែលនាំអោយប្រាសចាកក្ដីចាក់ដោតគេ អោយឈឺចាប់ផ្សេងៗ សេចក្ដីមេត្ដាករុណាសត្វ នាំសត្វ​អោយ​រួច​ចាក​ទុក្ខ​ទោស​បាន សេចក្ដី​បរិ​សុទ្ធ​ចិត្ដ​ទៅ​ក្នុង​សត្ដ​និកាយ សេចក្ដី​ទូន្មាន​សត្វអោយដើរផ្លូវល្អ គឺ ញ៉ាំងពពួកសត្វអោយស្ថិតនៅក្នុង​កុសល​ធម៌​បាន សភាវ​ធម៌​ទាំង​អស់​នេះ ជា​របស់​នៃ​អ្នក​ប្រាជ្ញ​គួរ​ចូល​ចិត្ដ​ចុះ​។មួយទៀតអ្នកប្រាជ្ញនោះ បើនិយាយដោយយ៉ាងខ្លី គឺលោកស្រដីថា បុគ្គល​ឯ​ណា​ទទួល​ខ្លួន​ឬ​សំគាល់​ខ្លួន​ថា​ជា​អ្នក​ល្ងង់​នៅ​ឡើយ បុគ្គល​នោះ​ឯង​ហៅ​ថា​ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញវិញ ដូចមានបទបាលីថា៖

ពាលោ មញ្ញតិ ពាល្យំ បណ្ឌិតោ​ វាបិ តេន សោ
ពាលោវ បណ្ឌិតមានិ សវេ ពាលោតិ វុច្ចតិ។

ជនឯណាដឹងខ្លួនជាពាលពិត ជននោះហៅបណ្ឌិត តាមនុយាគជនឯណាតាំងតួ ថាប្រាជ្ញព្រោក ជននោះលោកហៅថាជន​ពាល​ធំ​។
ស. សូមទានពាក្យដែលហៅថាអ្នកប្រាជ្ញៗនេះសំដៅយកបញ្ញា ដែលចេះដឹង នោះឬសំដៅយកចិត្ដចេតសិកណាវិញ?
គ. អោអ្នកប្រាជ្ញនោះ លោកក៏រាប់យកដួងបញ្ញាចេតសិកដែលពិចារណាដឹងទួទៅ ហើយប្រព្រឹត្ដទៅតាមកាលដែលគួរធ្វើបាន អ្នក​ប្រាជ្ញ​អាច​ដឹង​ហេតុ​ពិត មិន​ពិត​ជា​ដើម​នោះ​ព្រោះ​លោក​សំគាល់យកអាការៈដែលសំដែងចេញមកនោះមកពិចារណាត្រិះរិះមើល ឯអា​ការៈ​នោះ ​ឯង​​អាច​សំ​ដែង​ប្រាប់​មក​អោយ​លោក​ជ្រាប​បាន ដូច​និទាន​ព្រាហ្មណ៍​ចាស់​ម្នាក់​មានភរិយា​ក្រមុំ។