ព្រះពុទ្ធសាសនានៅនានាប្រទេស
ចុះផ្សាយដោយកែវ ឈុន
ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
****************************************
ព្រះពុទ្ធសាសនានៅវៀតណាម(ត)
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី2.វិច្ឆិកា 2019.ម៉ោង 8:46
ការអាំងសាច់សុទ្ធរបស់ព្រះតេជគុណក្វាងឌឹក
“ប្រវត្តិល្អរបស់ពួកពុទ្ធសាសនិកមានត្រឹមតែម្យ៉ាងគឺ ការអាំងសាច់សុទ្ធរបស់ព្រះ តេជគុណក្វាងឌឹក ពពួកនេះមិនបានធ្វើអ្វី ឲ្យកើតការចំរើនឈានមុខដល់ប្រទេសជាតិឡើយ មិនថាខាងសតីបញ្ញា ខាងវិជ្ជាការ ឬ ខាងសេដ្ឋកិច្ចក៏ដោយ ពួកពុទ្ធសាសនិកបានតែម្យ៉ាងគឺ ជាតួឧបសគ្គ។ ពួកនេះមិនមានការរួមចំណែកជួយអ្វីសោះឡើយ”។
ចំណែកឯមាដាមញ៉ូនោះ ដល់ថ្នាក់ពោលថា “ប្រសិនបើមានព្រះសង្ឃអាំងសាច់ សុទ្ធទៀត នាងខ្ញុំនឹងទះដៃជូន” សម្តីរបស់នាង ជាការចុចរងើកភ្លើងឲ្យឆេះឡើង។ ង៉ោឌឹនញ៉ូ ប្រាប់អ្នកពត៌មានបរទេសថា “សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់រដ្ឋាភិបាលនោះ ជាការកែបញ្ហាគ្រប់យ៉ាងហើយ មិនមានហេតុផលណាៗ ទៀត ដែលពួកពុទ្ធសាសនិក នឹង ដំណើរក្បួនការខុសច្បាប់តទៅ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនមានសមត្ថភាពរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់បាន រដ្ឋាភិបាលដែលចូលមកថ្មី ក៏ នឹង សង្កត់សង្កិនពួកពុទ្ធសាសនិក ព្រោះពេលនេះគ្រប់គ្នាប្រឆាំងចំពោះពុទ្ធសាសនិកអស់ទាំងនោះ គ្រប់គ្នាមិនយល់ស្របជាមួយព្រះ សង្ឃ ៥-៦អង្គ ដែលមិនមែនជាដំណាងរបស់នរណាឡើយ”។
តែស្ថានការណ៍ពិតប្រាកដក្លាយជាថា រដ្ឋាភិបាលនៅមិនទាន់បានដោះលែងមនុស្ស ចំនួនច្រើនទៀត ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនតាំងតែពីគ្រាដើរក្បួន។ រដ្ឋាភិបាលនៅបានចាប់មេដឹកនាំពុទ្ធសាសនាតាមចិត្តចង់ ហើយហាមមិនឲ្យពុទ្ធសាសនិកទៅប្រកបពិធី ឯវត្តក្នុងជនបទ។ ព្រះថេរៈប្រមុខសង្ឃ មានលិខិតជូនដំណឹងរឿងនេះ ទៅកាន់ប្រធានាធិបតីៗ ក៏បដិសេធ ទើបមានការជូនដំណឹងគ្នាឲ្យបានជ្រាបថា ការព្រមព្រៀងបានបរាជ័យ រដ្ឋាភិបាលមិនបានបដិបត្តិតាមការព្រមការព្រមព្រៀមនោះឡើយ នៅពេលដែលដូច្នេះ ការដើរក្បួនរបស់ពុទ្ធសាសនិកក៏ចាប់ផ្តើមទៀតនៅថ្ងៃទី ១៦កក្កដា ហេតុការណ៍ចលាចល បាតុកម្ម និង ការបង្រ្កាបដំណើរការតទៅទៀត។
ចូរសង្កេតថា នៅពេលនេះសាសនចក្ររ៉ូម៉ាំងកាតូលិក បានប្រកាសហើយថា មិនបានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយការបដិបត្តិរបស់រដ្ឋាភិបាលង៉ោឌិនយ៉ីម ក្នុងការគាបសង្កត់ពុទ្ធសាសនិកទេ ព្រោះអង្គសន្និបាតបាបានៅទីក្រុងរ៉ូម ទ្រង់អាម៉ាស់ចំពោះទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាល នោះសូម្បីមជ្ឈដ្ឋានសាសនាកាតូលិកក្នុងវៀតណាមឯង ក៏បំបែកខ្លួនមិនឲ្យពាក់ព័ន្ធដែរ។ លោកអាចារ្យម្នាក់បានពោលថា “ការតស៊ូរបស់ពុទ្ធសាសនិក មិនមានចេតនាប្រឆាំងចំពោះសាសនចក្រកាតូលិកទេ តែប្រឆាំងចំពោះរដ្ឋាភិបាល ដែលចៃដន្យមានកាតូលិកសាសនិកនៅរួមជាមួយប៉ុណ្ណោះឯង”។
តមកដល់សប្តាហ៍ចុងក្រោយបំផុតនៃខែសីហា អនុប្រធានាធិបតី បានជូនដំណឹងផ្តល់ការប្រាកដចិត្តដល់ពុទ្ធសាសនិកថា រដ្ឋាភិបាលមានក្តីប្រាថ្នាយ៉ាងពិតប្រាកដដែល នឹង សម្របសម្រួលជាមួយពុទ្ធសាសនិក ហើយនឹង បង្កើតគណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតបណ្តឹងផ្សេងៗ របស់ពុទ្ធសាសនិក។ ពេលនេះគ្រប់យ៉ាង ហាក់បីដូចជារៀបរយ មន្ត្រីស្ថានទូតអាមេរិក ដល់ថ្នាក់ជូនដំណឹងដល់អ្នកសារពត៌មានដោយប្រាកដចិត្តថា គ្រប់គ្នាបានយល់ព្រមរួចរាល់អស់ហើយ តាមនយោបាយសម្របសម្រួល។
ស្រេចហើយដោយមិនមាននរណាគិត ក្នុងថ្ងៃទី ៣សីហា មាដាមញ៉ូ តែងខ្លួនដោយសំពត់មានពណ៌ចីវរ ឡើងថ្លែងបកស្រាយនៅមុខសាលាក្រុងសៃហ្គន វាយប្រហារពុទ្ធសាសនិកយ៉ាងខ្លាំងជាទីបំផុត ចាប់ផ្តើមតាំងតែកើតវិបត្តិ នាងពោលថា “ការបង្កការរំខានរបស់ពុទ្ធសាសនិក ជាការទុយ៌ស ថោកទាប អាក្រក់អាស្រូវ។ ពុទ្ធសាសនិកធ្វើមាយា បោកបញ្ឆោតថា ខ្លួនត្រូវវាយប្រហារ កុហកបាន ក៏តែអ្នកដែលចង់ត្រូវកុហកប៉ុណ្ណោះ ទង្វើរបស់ពុទ្ធសាសនិក បន្ទាបកិត្តិយសរបស់ពុទ្ធសាសនាឲ្យចុះ ឲ្យបានត្រឹមតែលទ្ធិមាយាកុហក ឬ លទ្ធិបញ្ឆោតពិភពលោក។ ពួកពុទ្ធសាសនិកនាំយកឧបាយកល ដែលគួរឲ្យស្អប់ខ្ពើមជាទីបំផុតរបស់ពួកកម្មុយនិស្ត៍មកប្រើ”។
វាទៈ របស់មាដាមញ៉ូគ្រានេះ ធ្វើឲ្យពុទ្ធសាសនិកចលនាទៀត ហើយធ្វើឲ្យមេដឹកនាំពុទ្ធសាសនាជឿជាក់ថា ការធ្វើឥរិយាបថ នឹង សម្របសម្រួលរបស់រដ្ឋាភិបាល គ្រាន់តែជាវាំងននរាំមិនឲ្យមានការបាតុកម្មរបស់ពុទ្ធសាសនិក អន់កម្លាំងចុះប៉ុណ្ណោះ ការជួបជុំបាតុកម្ម ការដើរក្បួន និង ការប្រើកម្លាំងទាហានបង្ក្រាបដំណើរការតទៅទៀត ហើយមានការដុតខ្លួនថែមទៀត ដោយក្នុងអំឡុងថ្ងៃទី ៤-១៦ សីហា ដល់ ៤អង្គជាភិក្ខុ ២អង្គ (អាយុ២៤ និង ៧១ឆ្នាំ) សាមណេរ ១អង្គ (អាយុ ១៩ឆ្នាំ) និង ដូជី ១រូប (អាយុ ២០ឆ្នាំ) មិនរាប់អ្នកសិក្សាស្រីអាយុ ១៨ឆ្នាំ នៃមហាវិទ្យាល័យហ្វេមួយនាក់ទៀត ដែលប្រើពូថៅ ចិញ្ច្រាំមកដៃរបស់ខ្លួន ប្រឆាំងការធ្វើទារុណកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយបានមរណភាពក្នុងពេលបន្ទាប់មក។
ង៉ោឌឹនញ៉ូ ប្រតិបត្តិការបន្តទៅ ដោយវិធីវាយប្រហារតាមបែបខ្សែអាកាស នៅពេលអធ្រាត្រនៃថ្ងៃទី ២០ តជាមួយថ្ងែទី ២១ សីហា កងកម្លាំងពិសេសរបស់ពួកគេ ចលនាចូលទៅវត្តសាលើយ សម្រុកឆ្លងលួសបន្លាចូលទៅ ទំលាយទ្វារកុដិព្រះសង្ឃ និង ផ្ទះដូនជី អូសទាញខ្លួន និង ប្រើកំភ្លើងគំរាម ចាប់ខ្លួនទៅឡើងឡាន។ សូរសម្លេងកំភ្លើងលាន់ឮកងរំពង លាយលំជាមួយសម្លេងព្រះសង្ឃស្រែកថ្កោល សម្លេងយំរបស់ដូនជី តដោយសម្លេងក្តុងក្តាំងនៃទ្វារខាងមុខ វត្ថុ គ្រឿងប្រើប្រាស់ ដែលត្រូវទាហានបុកទម្លាយ បន្លឺឡើងមកបះជាមួយសម្លេងថ្កោល និង សម្លេងទ្រហោយំ។ ក្រៅពីវត្តសាលើយហើយ រដ្ឋាភិបាលបានដំណើរការឡោមព័ទ្ធចាប់យ៉ាងទារុណ ដូចជានៅវត្តផ្សេងៗ ទីក្រុងសៃហ្គន (ព្រៃនគរ) ទៀត៥ វត្ត រីឯទីក្រុងហ្វេ រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជូនក្រុមទាហានចូលទៅគ្រប់គ្រង និង សម្រុកចូលវាយប្រហារវត្តតូដាម។ ប្រជាជនភ្ញាក់ផ្អើលកើតចលាចលនាំគ្នារត់ចេញមកពាសពេញដងផ្លូវ ដោយជាប់មកជាមួយនូវឆ្នាំងផងខ្ទះផង វាយជាសញ្ញាប្រាប់អាសន្នអន្តរាយ។ ប្រធានាធិបតី ប្រកាសសង្រ្គាមទូទាំងប្រទេស។ ព្រឹកឡើងប្រជារាស្រ្ត ៥ពាន់នាក់ ក៏តាំងក្បួនបាតុកម្មតាមដងមហាវិថី ទាហានបាញ់គំរាមដេញ និង ចាប់ក្រុមបាតុករឡើងឡានទៅ។ តាមទីក្រុងផ្សេងៗ ដូចជាដាណាំង គ្វីញ៉ើង ក្វាងទ្រី ជាដើម មានពុទ្ធបរិស័ទតាំងក្បួនបាតុកម្ម ហើយទាហានក៏បានចូលទៅចាប់គ្រប់កន្លែង។
ក្នុងថ្ងៃទី ២១ ខែសីហា ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញថ្លែងការណ៍ មិនយល់ស្របជាមួយការប្រតិបត្តិការគាបសង្កត់របស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមភាគខាងត្បូង និង បានផ្តន្ទារទោសរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងត្បូង ដែលមិនបានប្រតិបត្តិការតាមសំណើររបស់សហរដ្ឋ ដែលឲ្យប្រណីប្រណមគ្នា។ ទន្ទឹម នឹង នេះដែរ ប្រធានាធិបតីគែណេឌីក៏បានបញ្ជាអង្គការស៊ីអៃអេ (CIA) ឲ្យបញ្ឈប់ការគាំទ្រកងកំលាំងពិសេសរបស់ង៉ោឌិនញ៉ូ ទាំងខាងផ្នែកថវិកា និង អាវុធ។
ចំណែកពុទ្ធសាសនិកវិញនោះ ពេលត្រូវបានវាយប្រហារយ៉ាងនេះ ក៏បានដំណើរការសម្ងាត់ (ក្រោមដី) តទៅ ដោយមានកម្លាំងប្រជាជន ដែលគ្រានោះមានស្មារតីរួបរួមជាធ្លុងមួយ ហើយជាគ្រឿងឧបត្ថម្ភ មន្ត្រីរាជការវៀតណាមក៏ហានសំដែងចេញនូវការប្រឆាំងចំពោះទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាល ចាប់ផ្តើមដោយរដ្ឋមន្រ្តីថា ក្រសួងការបរទេស ដាក់ពាក្យសូមលាលែងពីដំណែង និង កោរសក់សំដែងការប្រឆាំងឯកអគ្គរដ្ឋទូតវៀតណាមប្រចាំនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ ហើយអ្នកសង្កេតការណ៍ពិសេសរបស់វៀតណាមខាងត្បូងប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិ (បិតាមាតារបស់លោកជំទាវញ៉ូ) លាលែងចេញពីដំណែង។ មន្រ្តីស្ថានទូតវៀតណាមប្រចាំនៅសហរដ្ឋអាមេរិក លាលែងចេញពីដំណែងទាំងក្រុម។ សិស្សនិស្សិតគ្រប់សាលារៀន និង មហាវិទ្យាល័យបានសន្យាឈប់រៀនផង ចេញទៅរួមបាតុកម្មផង រហូតដល់ប៉ូលីស ចាំបាច់ត្រូវទៅឃុំគ្រងគ្រប់កន្លែង។ និស្សិតត្រូវចាប់ខ្លួនដល់ទៅជាង ៣០០០នាក់។ អ្នកការទូត និង ពុទ្ធសាសនិកនៅប្រទេសផ្សេងៗ ដូចជា ជប៉ុន ភូមា កូរ៉េ បារាំងសេស សិរីលង្កា ឥណ្ឌា ឥណ្ឌូនេស៊ី ទូតថៃប្រចាំនៅប្រទេសឥណ្ឌា បានចលនាសំដែងការយកចិត្តទុកដាក់ (យល់ចិត្តយល់ថ្លើម) ចំពោះពុទ្ធសាសនិកវៀតណាមខាងត្បូង និង បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលង៉ោឌិនយ៉ីម បញ្ឈប់ការវាយប្រហារពុទ្ធសាសនិក។ មានភិក្ខុសង្ឃធ្វើអត្តឃាតដោយដុតខ្លួនសុគតិ ២អង្គ ក្នុងថ្ងៃទី ៥ និង ២៧ ខែតុលា រួមទៅត្រូវជា ៧អង្គ/រូប។
អង្គការសហប្រជាជាតិ បានបង្កើតក្រុមអ្នកដំណាងមកស៊ើបអង្កេតសេចក្តីពិតនៅ វៀតណាមខាងត្បូង និង ពិភាក្សារឿងនេះ។ ខាងរដ្ឋាភិបាលង៉ោឌិនយ៉ីម ទោះជាមានអាវុធ តែក៏អន់ថយខាងផ្នែកការគាំទ្រពីប្រជាជន ពេលហេតុការណ៍សុខស្ងប់ហើយ តែង៉ោឌិនយ៉ីម និង ង៉ោ ឌិនញ៉ូ ក៏បានសាងនូវការគាបសង្កត់ឲ្យមានភាពតឹងតែងតទៅទៀត រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកទើបមិនរាំងស្ទះដែលក្រុមទាហានវៀតណាម នឹង ធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ គ្រានោះហើយ ក្នុងថ្ងៃទី ១វិច្ឆកា ២៥០៦ ក្រុមទាហានមានលោកឧត្តមសនីយ៍ យ៉ឿង យ៉ាំង ម៉ឹន ជាមេដឹកនាំ ក៏បានរឹបអូសអំណាចរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងត្បូង បណ្តេញង៉ោឌិនយ៉ីមឲ្យចុះចេញពីដំណែង។ ទាំងង៉ោឌិនយ៉ីម និង ង៉ោឌិនញ៉ូ គេចខ្លួនទៅជ្រកតែត្រូវចាប់បាន និង ត្រូវប្រហារជីវិតនៅពីក្រោយសណ្តោងឡានទាហាន ក្នុងតំបន់សោឡននៃទី្រសៃហ្គន។ របបត្រកូលង៉ោក៏ឈានដល់អាវសានតែត្រឹមនេះឯង។
វិបត្តិគ្រានេះ ធ្វើឲ្យព្រះពុទ្ធសាសនាសម្ព័ន្ធជាមួយលទ្ធិជាតិនិយមច្រើនឡើង។ ឯកសារ របស់សហពុទ្ធចក្រវៀតណាម ដល់ថ្នាក់ពោលថា ការតស៊ូដើម្បីរំលំរបបង៉ោឌិនយ៉ីម បានជ័យជំនះមិនត្រឹមតែចលនាកម្លាំងពុទ្ធសាសនិកចូលទៅការពារព្រះពុទ្ធសាសនាតែប៉ុណ្ណោះ តែថែមទាំងបានបណ្តុះស្មារតីជាតិនិយមរបស់ពលរដ្ឋឲ្យកើតឡើងទៀតផង។ ព្រះពុទ្ធសាសនាជាមួយជាតិនិយម ជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងអារម្មណ៍នៃពុទ្ធសាសនិកជនគ្រប់គ្នារហូតដល់មិនអាចញែកចេញពីគ្នាមិនបាន។
ចំណែកឯផលរយៈពេលវែងចំពោះកិច្ចការព្រះពុទ្ធសាសនានៅវៀតណាមខាងត្បូង ក៏មានច្រើនដូចគ្នា ពោលគឺក្រៅពីធ្វើឲ្យប្រជាជនមានការភ្ញាក់រលឹកឡើង បែរមកចាប់អារម្មណ៍សាសនារបស់ខ្លួន មានចិត្តរួមជាធ្លុងមួយ ថែមទាំងនៅធ្វើឲ្យព្រះសង្ឃ ចូលទៅជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងនយោបាយយ៉ាងជ្រាលជ្រៅទៀតផង។ ទាំងនេះ ព្រោះវិបត្តិ សូម្បីតែពេលចាប់ផ្តើមក៏ជារឿងខាងសាសនា ឬ ការតស៊ូដើម្បីព្រះពុទ្ធសាសនា ប៉ុន្តែការតស៊ូបានប្រព្រឹត្តិទៅអស់រយៈពេលដ៏យូរ ត្រូវប្រជែងជាមួយអំណាចនយោបាយ ទីបំផុតក៏បានក្លាយទៅជាវិបត្តិ និង ការតស៊ូផ្នែកខាងនយោបាយ។ ព្រះសង្ឃដែលជាមេដឹកនាំ របស់ពុទ្ធសាសនិកជន មិនត្រឹមតែត្រូវនយោបាយចូលមកពាក់ព័ន្ធប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងបានឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍ ក្នុងការតស៊ូខាងផ្លូវនយោបាយយ៉ាងច្រើនទៀតផង។
ក្រៅពីនេះ ក្នុងការតស៊ូ ពុទ្ធសាសនិកជនជាភាគីបានទទួលការទំនុកបំរុង និង ការនិយមពីប្រជាជនកើនឡើងជារឿយៗ។ ព្រះសង្ឃទើបមានអំណាចខាងផ្លូវនយោបាយកើនឡើង។ កាន់តែបានជាអ្នកឈ្នះក្នុងវិបត្តិទៅទៀត ពុទ្ធសាសនិកជនក៏កាន់តែក្លាយជាកម្លាំងសំខាន់ក្នុងផ្នែកនយោបាយ។ សំឡេងរបស់ព្រះសង្ឃក្លាយជាសំឡេងមានទម្ងន់ ដែលអ្នកនយោបាយត្រូវអាស្រ័យការជួយទនុកបំរុង ពីប្រជាជនដែល នឹង ត្រូវតែទទួលស្លាប់។ ដែលបានជាដូច្នេះ ទើបកើតមានបញ្ហាថ្មីឡើងក្នុងចំពោះព្រះសាសនាថា ពេលការងារសំរេចហើយ ព្រះសង្ឃជាមេដឹកនាំនោះ នឹងដឹងខ្លួនប្រញាប់ចូលទៅក្នុងគោលដៅរបស់ខ្លួន តាំងគោលដៅ ប្រតិបត្តិការដើម្បីស្តារ កែទម្រង់កិច្ចការព្រះពុទ្ធសាសនាឲ្យពេញទំហឹងតទៅ ឬ ក៏ជាប់នៅក្នុងអំណាច និង សប្បាយអរក្នុងការចាត់ចែងនយោបាយ ឈានហួសពីព្រំដែនរបស់ខ្លួនតទៅ នឹង ចូលទៅជ្រៀតជ្រែក រញ៉ីរញ៉ៃក្នុងផ្នែកនយោបាយបន្ថែមទៀត។ ប្រសិនបើដូចន័យខាងចុង ក៏អាចជាការអន្តរាយខ្លាំងសំរាប់ខ្លួនឯង ព្រះពុទ្ធសាសនា និង ប្រទេសជាតិ ព្រោះពេលនោះ ប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូងកំពុងតែស្ថិតនៅសភាពមិនប្រក្រតី មានគូតស៊ូខាងនយោបាយ ដែលចាំមើលបំណាំគ្នានៅឡើយ គឺភាគីរដ្ឋាភិបាលជាមួយ នឹង វៀតកុង និង ទាំងពីរភាគីមានកម្លាំងទាហាន និង អាវុធ សំរាប់ប្រើប្រាស់ នឹង ចម្បាំងទៀតផង ប្រសិនបើព្រះសង្ឃនាំពុទ្ធបរិស័ទទៅចូលរួមវេទី ខ្លួនឯង នឹង ប្រាស់ចាកកម្លាំងទាហាន និង អាវុធ នឹង តស៊ូដើម្បីចូលកាន់អំណាចក៏មិនមែន។ បើមិនមានចំណេះវិជ្ជា និង ភាពជំនាញគ្រប់គ្រាន់ ក៏កាន់តែធ្វើឲ្យកើតភាពស្រពិចស្រពិលកាន់តែខ្លាំងឡើង ឬអាចក្លាយជាឧបករណ៍របស់ភាគីណាមួយបានដោយងាយ។