ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ដ្រនៃកម្ពុជា
Raoul Jennar
ប្រែសំរួលក្រៅផ្លូវការ
****************************************
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី17.កក្កដា 2021.ម៉ោង 13:43
ព្រឹត្ដការណ៍ឆ្នាំ១៩៩០
ខែមករា ថ្ងៃទី៣ ទស្សនកិច្ចលេខារដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងការបរទេសអូស្រ្ដាលី M.Costello នៅទីក្រុងបាងកក ហើយ បង្ហាញប្លង់សន្ដិភាពអូស្រ្ដាលីជូនរដ្ឋាភិបាលចំរុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ថ្ងៃទី៧-៨ ជំនួប ហ៊ុន សែន នឹង M.Costello។ ខ្មែរក្រហមវាយប្រហារយ៉ាងខ្លាំងទៅលើទីក្រុងបាត់ដំបង។ ថ្ងៃទី១១ ប្រធានាធិបតីបារាំង Françoi Mitterand ប្រកាសថា "គ្មានកិច្ចសន្យាណាមួយត្រូវទទួលធ្វើជាមួយខ្មែរក្រហមទេ" នៅភ្នំពេញ ហ៊ុន សែន ប្រកាសបញ្ជាយ៉ាងម៉ើងម៉ាត់អោយរើសទានហានថ្មីបន្ថែម។ ថ្ងៃទី១៥-១៧ ប្រជុំនៅបារីស នៃសមាជិកទាំង៥ នៃកងរក្សាសន្ដិសុខ (PS) ដែលប្រឆាំង នឹង ប្លង់របស់អូស្រ្ដាលី។ អែកសារ១៦ ចំនុចមួយ បានធ្វើវិញ្ញាប័នថ្លែងពីសមាសភាព នៃ ការគូសព្រាងធ្វើកិច្ចសន្ទនា រវាងអង្គការសហប្រជាជាតិ នូវ ការធ្វើច្បាប់សន្ដិភាព។
ថ្ងៃទី១៧ ពីទីក្រុងប៉េកាំង សីហនុ ប្រកាសថា ព្រះអង្គ នឹង មិនចូល (មិនចូលទាល់តែសោះ) ធ្វើអង្គប្រជុំណាមួយ ជាមួយខ្មែរទៀតទេ ស្អែកឡើងព្រះអង្គប្រកាសថា កុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់ CNS ជាគំនិតរបស់ ហ៊ុន សែន និង យួន ព្រះអង្គ នឹង មិនធ្វើជាអធិបតីទេ ហើយក៏និងធ្វើជាសមាជិកផងដែរ។ ថ្ងៃទី២១ មនុស្សចំនួន ៣០០០០នាក់ដែលរស់នៅក្នុងជំរុំកាន់ក្ដាប់ដោយខ្មែរក្រហម ត្រូវបានបង្ខំកៀរអោយចូលទៅរស់នៅក្នុងប្រទេស។
ថ្ងៃទី២៤ សីហនុ ត្អូញដោយអរិភាព ហើយដែលព្រះអង្គបាន "សំរេចជាចុងក្រោយមិនអាចដកវិញបាន" នូវការលាលែងពីតំនែងប្រធានរដ្ឋាភិបាលចំរុះកម្ពុជា។ ថ្ងៃទី២៦ ខៀវ កានរិទ្ធ សមាជិករដ្ឋសភានៃរដ្ឋកម្ពុជាហើយជានាកកាសែតល្បីល្បាញ នៃ អែករាជភាពពិតប្រាកដ ដែលកំពុងរង់ចាំធ្វើការកែប្រែមាត្រា៣ និងមាត្រា៤ នៃច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ ដែលមានទំនាក់ទំនង នឹង ការដឹកនាំនៃរដ្នាភិបាលភ្នំពេញ។
ខែកុម្ភ ថ្ងៃទី៣ សីហនុ ប្រកាសដំនឹងថា ព្រះអង្គ នឹង ធ្វើការកែប្រែខ្មែរក្រហម ដែលមាន GCKD ជារដ្នាភិបាលជាតិកម្ពុជាវិញ GNC ហើយព្រះអង្គខ្លួនអែងមានមុខងារជា "ប្រមុខរដ្នកម្ពុជា" ដែលមានទង់ជាតិ និង ភ្លេងជាតិ ដូចប្រទេសកម្ពុជា កាលពីមុនឆ្នាំ១៩៧០ ហើយអនាគតប្រពន្ធនយោបាយនៃកម្ពុជា គឺជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដូចជា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៃសាធារណរដ្នបារាំងទី៥។ តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥ រហូតដល់ថ្ងៃនេះរាល់អ្វីៗ ដែលស្ថិតនៅអែអង្គការសហប្រជាតិ គឺអ្នកធ្វើការ ព្រមទាំងនិមិត្ដរូបតំនាងអោយកម្ពុជា គឺសុទ្ធសឹងតែកម្ពុជាក្នុងនាម ប៉ុល ពត ទាំងអស់។
ថ្ងៃទី៦ មានការបះបោរនៅខេត្ដកោះកុង ដោយកងពលទាហាន ២៥០នាក់របស់រដ្ឋកម្ពុជា EdC។ ថ្ងៃទី៩ ទ័ពជំនួយរបស់យួនដែលមានបន្ទាយនៅកែ្បរប្រទេសកម្ពុជា ចូលមកភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីមានការប្រកាសហៅពី ហ៊ុន សែន។ ទ័ពទាំងនេះត្រូវបញ្ជូនចូលទៅការពារទីក្រុងបាត់ដំបង ដែលមានការបាញ់គ្នាតាំងពីដើមខែមករា។
ថ្ងៃទី១២ ការយល់ឃើញថាត្រូវបង្កើតកងទ័ពអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីត្រៀមធ្វើប្រតិបិត្ដការនៅកម្ពុជា។ ថ្ងៃ ១៣-១៤ ប្រជុំនៅញូយ៉កនៃ PS កិច្ចព្រមព្រៀងមួយប្រកបដោយ ៤ចំណុចត្រូវបានយក របៀបវារ ដែលត្រូវបំពេញក្នុងការត្រួតពិនិត្យ នៃ ការចេញដំនើរដកកងទ័ពរបស់យួន កិច្ចសំខាន់ក្នុងការឈប់បាញ់គ្នា កិច្ចការសំខាន់ ក្នុងការបញ្ចប់ជំនួយដល់ភាគីប្រឆាំងគ្នា ប្រមូលផ្ដុំ និង សម្មារណកម្មរវងកងទ័ពខុសៗគ្នា។ ថ្ងៃទី១៨ ក្រោយពីមានការប្រជុំរវាង សហគមអឺរ៉ុប អាស៊ាននៅ គុជិន(ម៉ាលេស៊ី) ប្រទេសនៃសហគមអឺរ៉ុបបាន ធ្វើអោយដឹងថា គេមិនគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលជាតិកម្ពុជា ដើម្បីអោយកៅកម្ពុជានៅអង្គការសហប្រជាជាតិទេ។ ថ្ងៃទី២១ ជំនួបលើកទី៦ រវាង ហ៊ុន សែន និង សីហនុនៅបាងកក ការប្រជុំទាក់ទងទៅលើការពិភាក្សានៃសេចក្ដី ព្រមព្រៀងមួយដើម្បីដាក់ជូនអង្គការសហប្រជាជាតិ "ការមានភាពត្រឹមត្រូវមានសិទ្ធស្មើៗគ្នា" បង្កើត "ការរួបរួមជាតិជាន់ខ្ពស់ភាពស្រុះស្រួលគ្នា នៃប្រទេស"។
ថ្ងៃទី២៣ សីហនុ ប្រកាសដំនឹងថា ព្រះអង្គគង់នៅជាអចិត្រៃយ៍ក្នុងតំបន់រំដោះក្នុងស្រុកខ្មែរ ក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ភាគីអង្គ (ភូមិសេរីភាព)។ កងទាហានរដ្ឋាភិបាលវាយយកបានស្វាយេចកវិញ។ ថ្ងៃទី២៦-២៨ ប្រជុំអន្ដរជាតិនៅទីក្រុង ចក្កតា មេទិញអំពីកម្ពុជា International Meeting on Cabodian (IMC) ផ្អែកទៅលើការប្រជុំព្រមព្រៀងនៅទីក្រុងបារីស ដែលធ្វើដោយ GCKD EdC ប្រទេសអាស៊ានទាំង៦ លាវ យួន អូស្រ្ដាលី បារាំង និង លេខាធិការអង្គការសហប្រជាតិ។ ថ្ងៃបន្ទាប់សំនើររបស់អូស្រ្ដាលី ដែលមានប្រជាប្រីយភាពតាំងពីបានតាក់តែងឡើងនូវរូបមន្ដទីមួយ បានរៀបចំបញ្ចូលក្នុងអែកសារមួយមាន ១៥០ទំព័រ មានចំណងជើងថា "សៀវភៅក្រហម"។ គ្រប់គណភាគីកម្ពុជាស្ថិតនៅដូចដើមដដែល។
ខែមិនាថ្ងៃទី១ យួនទទួលស្គាល់ថា បានជួយរដ្ឋកម្ពុជា EdC "នូវអ្វីជាការត្រឹមត្រូវ"។ ថ្ងៃទី៦ នាយករដ្ឋមន្រ្ដីទី១ថៃ ឆាទិឆៃ ឈួនហាវ៉ាន់សុំស្នើអោយបង្កើតជំរុំ អព្យាក្រិតមួយ សំរាប់ជនភៀសខ្លួនខ្មែរ បន្ទាប់ពីមានការដោះលែងអ្នកទោសនយោយទាំងអស់។ ថ្ងៃទី១២-១៣ ប្រជុំ Ps នៅបារីស ធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងនៃដំនើរការបោះឆ្នោត។ ថ្ងៃទី៣០ បេសកកម្មទី២ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីសិក្សាពីជំរៅនៃប្រតិបត្ដិការរបស់គេ។
ខែមេសា ថ្ងៃទី៨-២៥ ការវាយប្រហាររវាងកងទ័ពមានភាពសាហាវណាស់នៅក្នុងចន្លាះសម័យកាលនេះ។ ថ្ងៃទី១០ ក្រិតនៃរដ្ឋកម្ពុជាធ្វើកិត្យានុកូលកម្ម (លក្ខណច្បាប់បញ្ញាត្ដ) លើការគោរពបូជាចំពោះគ្រឹស្ដសាសនា នៅតែមិនទាន់អនុញ្ញាត្ដអោយមាន និង ធ្វើការត្រួតពិនិត្យ។ ថ្ងៃទី១១ រូបែឃែរី Robert Kerry សមាជិកសភាអាមេរិក ធ្វើទស្សនកិច្ច នៅភ្នំពេញ គាត់បានចូលជួបជាមួយ ហ៊ុន សែន។ ថ្ងៃទី១២ ការទំលាក់គ្រាប់បែកដោយកងយោធារដ្ឋកម្ពុជា EdC ធ្វើអោយសីហនុ ត្រូវតែចេញចាកពីភូមិសេរីភាព។
ថ្ងៃទី២៦ នៅលើសែនទូរទស្សអាមេរិកាំង ABC អ្នកកាសែតភេធីចេនិង Peter Jennings ក្រោយពីបានធ្វើការស៊ើបអេង្កតនៅប្រទេសថៃ និង នៅក្នុងតំបន់ដែលកាន់កាប់ដោយភាគីមិនកុំមុយនិស្ដនៃ GCKD បានអះអាងថា សហរដ្ឋអាមេរិកបានជួយធ្វើអោយខ្មែរក្រហម ត្រលប់ចូលមកកាន់អំនាចវិញដោយបានគាំទ្រភាគីនេះ។ ការ ចោទនេះបានដាក់ភ្ជាប់ជាមួយការចោទមួយទៀតធ្វើដោយវីលីយាំកុលប៊ី Willi-am Colby អតីតនាយកការិយាល័យសេអ៊ីអា CIA និងតំនាងរាស្រ្ដ អាឃិន Atkins។ ថ្ងៃទី២០-២៥ មេសា ទស្សនកិច្ចគណប្រតិភូជាន់ខ្ពស់នៃភាគីសហគមអឺរ៉ុប ដឹកនាំដោយអតីតរដ្ឋមន្រ្ដីបារាំង ទំនាក់ទំនងក្រៅប្រទេស ក្លូដជៃសុន Claud Cheysson.។
ឧសភា ថ្ងៃទី៣ ដេបាតឺមង់សហរដ្ឋអាមេរិកប្រកាសដំនឹងថា ចិនបានផ្ដល់អាវុធធុនធ្ងន់ទៅភាគីខ្មែរក្រហម។ ថ្ងៃទី៧ សីហនុ ប្រកាសដំនឹងថា ព្រះអង្គនឹងសុំឈប់សំរាកពីប្រធាន GCKD។ ថ្ងៃទី១៧ ឧបទ្ទវហេតុឈ្លោះគ្នា ដ៏សាហាវមួយរវាងនិស្សិតខ្មែរ និង យួននៅទីក្រុងហាណូយ និង ទីក្រុងហូជីមិញ។ ជម្លោះគ្នានេះ ប្រព្រឹត្ដទៅអស់រយពេលពីរអាទិត្យ។ មាននិស្សិតខ្មែរ ៥៨០នាក់ត្រូវត្រលប់មកភ្នំពេញវិញ។ សេចក្ដីពន្យល់តែមួយគត់នៃ ជម្លោះនេះ គឺកើតឡើងដោយការចង់រក្សាទំនៀមទំលាប់រៀងៗខ្លួនរវាងជនជាតិទាំងពីរ។
ថ្ងៃទី២៤ ប្រធានធិបតី ប៊ូស ប្រកាសដំនឹងពីការសើរើថ្មី នៃ នយោបាយអាមេរិក ស្នើដោយកម្ពុជា។ ពីជំរុំសាយធូនៅប្រទេសថៃមានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងរវាងគណបក្ស សឺន សាន អុត្ដមសេនីយ៍ សាក់ សិទ្ធសាខន បានបែកទៅ បង្កើតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី។
ថ្ងៃទី២១ ផ្ការីកនៅភ្នំពេញត្រូវបញ្ចប់ អ្នកស្ដាលិននិយមបានប្រកាសដៀល ហ៊ុន សែនថា នៅក្មេងមិនទាន់គ្រប់អាយុនៅក្នុងការិយាល័យនយោបាយរដ្ឋាភិបាលភ្នំពេញ។ សមាជិក៦នាក់ត្រូវចោទប្រកាន់ថា ចង់បង្កើតគណបក្សថ្មី ហើយត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួន ខ្លះទៀតដាក់អោយចូលនិវត្តន៍ ខ្លះទៀតត្រូវផ្លាស់តំនែង អ្នកដែលជិតស្និទ នឹង ហ៊ុន សែន ទើបជាអ្នកបានស្គាស់សេរីភាពរបស់គេ អ្នកខ្លាំង គឺ ជា ស៊ីម ជាប្រធានរដ្ឋសភា នៅថ្ងៃជាបន្ទាប់ មានការចាប់ខ្លួនជាបន្ដ គឺគេធ្វើការបោសសំអាតអោយអស់ដោយរដ្នកម្ពុជា។ ថ្ងៃទី២៥ ប្រជុំ PS ម្ដងទៀតនៅញូយ៉ក Rafeeudin Ahmed អនុលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិបានបញ្ជាក់ ពីលក្ខន្ដិកយ៉ាងខ្លី ពីការចូលរួមរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រួតពិនិត្យការឈប់បាញ់គ្នាដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ បញ្ចប់ការផ្ដល់ជំនួយបរទេសទៅអោយគ្រប់គណបក្សភាគី បោះឆ្នោតដោយសេរីក្រោមការអុបត្ថម្ភរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ មានប្រពន្ធនយោបាយដែលគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និង សេរីភាពជាគ្រឹះសំខាន់ ធនារាប់រងជាអន្ដរជាតិ នូវអែករាជ បង្រួបបង្រួមជាតិ អព្យាក្រិតភាព និង បូរណភាពដែនដីកម្ពុជា។ ថ្ងៃទី២៩ សីហនុ ទទួលយកតំនែងប្រធានរដ្ឋាភិបាលជាតិកម្ពុជាវិញ។
ខែមិថុនា ថ្ងៃទី៤-៥ ជំនួបទី៧ រវាង សីហនុ ហ៊ុន សែន ធ្វើនៅតូក្យូ។ កិច្ចព្រមព្រៀងធ្វើនៅបាងកកកាលពីថ្ងៃទី ២១ខែកុម្ភ គឺត្រូវមានសមាសភាពស្មើគ្នា (៦នាក់តំនាងអោយរដ្ឋាភិបាលជាតិកម្ពុជា ៦នាក់តំនាងអោយរដ្ឋកម្ពុជា) ក្នុងចំនោមតំនាងរដ្ឋាភិបាលជាតិកម្ពុជាមានខ្មែរក្រហមពីរនាក់ ជាលើកទី១ហើយដែលខ្មែរក្រហមមានការយកចិត្ដទុកដាក់ក្នុងការឈប់បាញ់គ្នា។ តែជាមួយគណបក្សសឺន សាន ពួកខ្មែរក្រហមមិនព្រមចូលជាសមាគមទំនាក់ទំនងមិត្ដភាពនឹងគ្នាទេ។
ថ្ងៃទី៨ វាស៊ិនតុនប៉ុស ផ្សាយតាមសេចក្ដីរាយការរបស់អង្គការស៊ើបអេង្កតអន្ដរជាតិ (អុង) នៅកម្ពុជា ផ្ដល់ដំនឹងពីការបញ្ចប់ជំនួយដែលអនុញ្ញាតិអោយជួយដល់រដ្ឋកម្ពុជា ដោយបណ្ដាប្រទេសប្លុកសូវៀត។ ថ្ងៃទី១៩ ប្រតិបត្ដិការជាមួយគ្នា អង្គ និងខ្មែរក្រហម នៅជុំវិញខេត្ដកំពុងធំ មានការបាញ់គ្នាដូចគ្នាដែរនៅខេត្ដកំពង់ឆ្នាំង កំពត កំពង់ស្ពឺ ហើយដែលមានប្រជាជនជាង ២០០០០ត្រូវរត់ជាជនភៀសខ្លួនថ្មី មនុស្សដែលរត់ចូលទៅក្នុង ខាងរបបភ្នំពេញ នៅបំណាច់ខែ សីហា នឹងមានចំនួន ១៥០០០០នាក់។
ខែកក្កដា ថ្ងៃទី១ ខ្មែរក្រហមបានវាយទៅលើរថភ្លើងតាមផ្លូវភ្នំពេញទៅកំពង់សោម (ក្រុងព្រះសីហនុ) មាន ២៦នាក់ស្លាប់ ៥២នាក់ របួស ១០នាក់បាត់ខ្លួន ចលនាខ្មែរក្រហមធ្វើអោយឈាមប្រលាក់ពេញផ្ទៃប្រទេស។ ប្រជាជនកម្ពុជា និង បណ្ដាបញ្ចឹមប្រទេសទាំងឡាយ មានសេចក្ដីភ័យខ្លាយជាទូរទៅ ពីការត្រលប់មកកាន់អំនាចរបស់ខ្មែរក្រហមវិញ។
ថ្ងៃទី៥ រដ្ឋាភិបាលប្រទេសសាំងកាពួរ បានសំរេចដកទិដ្ឋាការពីបណ្ដាអ្នកវិនិយោគនៅកម្ពុជា។ ថ្ងៃទី១៥ ខ្មែរក្រហមធ្វើការវាយប្រហារលើរថភ្លើងមួយខ្សែភ្នំពេញបាត់ដំបងនៅរ៉ា ទួលពោធិ (ខេត្ដកំពង់ឆ្នាំង) ៥៣នាក់ស្លាប់របួសជាង១០០នាក់ មួយភាគធំបានស្លាប់នៅមន្ទីរពេទ្យ គឺជាការបង្ហូរឈាមដ៍ធំមួយទៅលើជនស៊ីវិលធ្វើដោយខ្មែរក្រហមតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩។
ថ្ងៃទី១៦ John Gunther Dean, ទូតសហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានចាកចេញពីភ្នំពេញ ដោយមានទង់ជាតិអាមេរិក កាន់នៅដៃ កាលពីថ្ងៃទី ១២មេសា ១៩៧៥ បានត្រលប់មកភ្នំពេញដើម្បីធ្វើបេសកកម្ម សិក្សាលើអាស៊ានតាមបញ្ចេកវិជ្ជាបាងកក។
ថ្ងៃទី១៦-១៧ ការប្រជុំ PS នៅបារីស មានការយកចិត្ដទុកដាក់ច្រើនទៅលើគំនិតបង្កើត «កុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់» និង បញ្ហាកងទ័ព។ ថ្ងៃទី១៨ នៅទីក្រុងបារីស រដ្ឋលេខាសហរដ្ឋអាមេរិក ចេម បែកឃឺរ James ប្រកាសថា សហរដ្ឋអាមេរិក នឹង មិនគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលជាតិកម្ពុជា ដើម្បីរក្សាកៅអីនៅអង្គការសហប្រជាជាតិទៀតទេ ប៉ុន្ដែពង្រីកជំនួយមនុស្សធម៌នៅកម្ពុជា ហើយចាប់ផ្ដើមធ្វើការចរចារជាមួយហាយណូយតាមការស្នើរបស់កម្ពុជា។ ថ្ងៃទី២០ សវនាការព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកដ៏សំខាន់មួយថ្លែងថា យើងបានសិក្សាយល់ឃើញថា ជំនួយចិនទៅអោយពួកខ្មែរក្រហមកើនឡើងដល់ ១០០លានដុល្លាក្នុង១ឆ្នាំ ដែលសហរដ្ឋអារិកផ្ដល់អោយភាគីមិនកុំមុយនិស្ដមានចំនួន តែ ២៤លានដុល្លាប៉ុណ្ណោះ។ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកជាច្រើនបានស្នើអោយបញ្ចប់ជំនួយចិន ទៅអោយខ្មែរក្រហម ចំនួនទ័ពខ្មែរក្រហមតាមការប៉ាន់ស្មានចុងក្រោយមានចំនួនប្រមាណ៣០ ទៅ ៤០ពាន់នាក់។ លោកព្រឹទ្ធសភា ចន ឃែរី John Kerry ប្រកាសថា ជាការសោកសៅណាស់ដែលលោក ចេម បែកឃឺរ ប្រកាសថា ខ្មែរក្រហមរស់ ដោយបានទទួលចំនេញនយោបាយពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ថ្ងៃទី២៤ រដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងការបរទេសអាស៊ាន កោះប្រជុំភាគីកម្ពុជាទាំងបួនដើម្បីដាក់អោយមាន កុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់ គាត់មានការសោកស្ដាយអំពីជំហររបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលប្រកាសកាលពីថ្ងៃទី ១៨កក្កដាចិន ក៍មានការសោកស្ដាយដូចនេះដែរ។
ថ្ងៃទី២៧ ខ្មែរក្រហមជាង ១០០នាក់ និងមនុស្ស ៣០នាក់់ទៀត បានសុំអោយមានសេរីភាពក្នុងចលនាផ្សេងៗ សូមអោយមានច្បាប់អាចទាក់ទង នឹង បរទេសបាន និងសូមអោយមានការគោរពប្រតិបត្ដិព្រះពុទ្ធសាសនាដោយសេរី សំនើនេះត្រូវអនុវត្ដភ្លាមនៅក្នុងតំបន់ ១០០៣ក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយតាម៉ុក។
ខែសីហា ថ្ងៃទី៥ ចេម បែកឃឺរ ប្រកាសដំណឹងពីការធ្វើសន្និសិទមួយរវាង សហរដ្ឋអាមេរិក និងរដ្ឋកម្ពុជានៅស្រុកយួន។ ថ្ងៃទី២២ មេដឹកនាំទាំងបីនៃរដ្ឋាភិបាលចំរុះជាតិកម្ពុជាប្រកាសថា បានរៀបចំខ្លួនជាស្រេច ដើម្បីចូលរួមប្រជុំជាមួយរដ្ឋកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើតកុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់ Conseil National Suprême(CNS) "ដោយចំពោះស្ថាប័នច្បាប់ និង គ្រឹសនៃការអនុញ្ញាតិរបស់កម្ពុជា ក្នុងពេលធ្វើសហប្រតិបត្ដិការ។ ថ្ងៃទី២៧ ២៨ប្រជុំ PS នៅទីក្រុងញូយ៉ក កិច្ចព្រមព្រៀងលើ " អែកសារមួយទាក់ទងទាំងអស់នៃច្បាប់នយោបាយ" GCKD គាំទ្រយល់ព្រម ហើយរដ្នកម្ពុជា EdC ស្នើសុំកុំអោយមានភាពអគតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និង អោយមានការដកអាវុធយ៉ាងពិតប្រាកដពីខ្មែរក្រហម។ ថ្ងៃទី២៩ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ដោយអាងលេសពីការយល់ព្រម ដោយមានការជ្រោមជ្រែងក្នុងការត្រួតពិនិត្យ ពីអនុសហគមត្រួតពិនិត្យនៃសហគមអង្គការសិទ្ធមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ មិនព្រមទទួលធ្វើការត្រួតពិនិត្យលើប្រធានបទដំណោះស្រាយជាសាក្សីមួយ "អំពីអំពើយង់ឃ្នងសាហាវរហូតដល់មានការប្រលៃពូជសាសន៍ ដែលប្រព្រឹត្ដដោយផ្ទាល់ក្នុងរយកាលរដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រហម"។
ខែកញ្ញា ដោយឥណទានជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ផ្លូវថ្នល់មួយត្រូវបានសង់ឡើងពីតាប់ផ្យា (ប្រទេសថៃ) ទៅកាន់តំបន់ ថ្មពួក កាន់កាប់ដោយគណបក្ស សឺន សាន FNLPK។ ថ្ងៃទី៣-៤ ជំនួបជាសំងាត់រវាងចិន និង យួននៅជេងឌុយ ខេត្ដស៊ីជុអាន ប្រទេសចិន (Cheng Du Province Sichuan en Chine) គឺជាការចាប់ផ្ដើមត្រូវរូវគ្នាឡើងវិញរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ថ្ងៃទី៩ ១០ នៅចក្កតា មេទិញទីពីរ ធ្វើវិញ្ញាសារអែកសារទាក់ទងនឹង PS។ ដោយមានការយល់ព្រមពីគ្រប់គណបក្ស គេបានត្រៀមរៀបចំបញ្ហាខ្លះទៀត ក្នុងការបង្កើត "កុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់ CNS" GCKD មានបុគ្គលិក ៦នាក់ តំនាង និង រដ្ឋកម្ពុជា EdC ក៏មានបុគ្គលិក ៦នាក់ ដំនាងដូចគ្នាដែរ។ មានពីរនាក់ជាអ្នកធានាខុសត្រូវខ្ពស់ចំពោះ ចលនាខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវបានដាក់បញ្ចូលមកដែរ។ គ្រប់ភាគីខ្មែរបានទទួលយល់ព្រម ហើយសុំអោយមាន ការកំនត់ចំនួនចលនាកងទ័ព។ ការចាប់ដៃរលាក់ រវាង ហ៊ុន សែន, ខៀវ សំផន, សីហនុតំណាងហ្វុនស៊ីប៉ិច មិនមកចូលរួម មិនមានក្នុងបញ្ជីដំនាងនៅកុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់នេះទេ។
ថ្ងៃទី១៨ -២០ ប្រជុំកុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់ CNS នៅក្នុងអតីតស្ថានទូតខ្មែរនៅទីក្រុងបាងកក ចង្អុលបង្ហាញថា សីហនុជាប្រធាន និង សមាជិក ១៣នាក់នៃកុង្សីជាតិខ្ពស់ លើកពីនេះបន្ដិចពីនោះបន្ដិច បង្កហេតុធ្វើអោយស្ទះនៃភាពស្មើគ្នារវាងរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរដែលដែលចូលប្រជុំ។
ថ្ងៃទី២៧ គឺជាលើកទី១ តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែល CICR ត្រូវបានអនុញ្ញាត្ដិអោយចូលសួរសុខទុក្ខអ្នកទោសក្នុងគុក នៃ របបភ្នំពេញ EdC ដោយធ្វើតាមច្បាប់របស់ខ្លួន។ ពួកគេអាចនាំថ្នាំពេទ្យ និង អាចស្នាក់នៅខេត្ដបាត់ដំបង និង បន្ទាយមានជ័យដែលជាទីសមរភូមិដ៏ក្ដៅទៀតផង។
ខែតុលា ថ្ងៃទី១ បើកសាលាអាលីយ៉ង់ ហ្រ្វង់សេ(Alliance Français) នៅភ្នំពេញ ដែលធ្វើការប្រកាសឡើងដោយអនុលេខាធិការក្រសួងការបរទេសបារាំង ជែរី ដឺបូស Therry de Beauce។ រយពេលពីរបីអាទិត្យប៉ុណ្ណោះ មានមនុស្សជាង ៨០០នាក់បានចុះឈ្មោះដើម្បីសិក្សាភាសាបារាំង។
ថ្ងៃទី៧ រដ្ឋាភិបាលអង់គេ្លសទទួលដោយស្ងៀមស្ងាត់ថា តាំងពីឆ្នាំ១៩៨៥ មាននាយទាហានរបស់ SAS ទទួលធ្វើការបង្ហាត់បង្រៀននៅមាឡេស៊ី និង នៅជាយដែនថៃអោយដល់ភាគី រដ្ឋាភិបាលចំរុះកម្ពុជា ដូចដែលអ្នកកាសែត ចនពីគ្ហឺ John Pilger និងដំណាងរាស្រ្ដ មុល្លាំង Mullin និង Ann Clwyd ចោទប្រកាន់មែន។ ថ្ងៃទី១២ កៅអីកម្ពុជានៅអង្គការសហប្រជាជាតិ បានដាក់អោយនៅទំនេរ ប៉ុន្ដែគណប្រតិភូ GCKD និង រដ្ឋកម្ពុជា EdC ស្ថិតនៅដដែល។ ដំណោះស្រាយមួយដែលគាំទ្រស្របភ្លាមៗ ជាអែកច្ឆន្ទធ្វើដោយរដ្ឋសភា គឺគ្មានការដាក់អោយមាន ការហាមឃាត់ទណ្ឌកម្មទៀតទេ (Il n'y a plus de disposition l'embargo)។ អាទិត្យទីពីរនៃខែតុលា ខ្មែរក្រហមធ្វើការបាញ់ប្រហារទៅលើរថភ្លើងមួយខ្សែមកពីកំពង់សោម ៥០ស្លាប់។
ថ្ងៃទី២៣ សមាជសហរដ្ឋអាមេរិក លុបចោលឥណទានដែលមានទិសដៅជួយដល់ការធ្វើប្រតិបត្ដិការនៃសេអ៊ីអា ជាមួយ KWG។ ថ្ងៃទី២៥ សម្មតិកម្ម គឺការស្មានមួយ "ដំណោះស្រាយក្រហម" បានសេក្ដីថាមានការព្រមព្រៀងរវាង ពួកកុំមុយនិស្ដកម្ពុជាទាំងពីរដោយមានការគៀបសង្កត់ពីចិន និង ហាណូយ ត្រូវដាក់ជជែកក្នុងរង្វង់គណបក្សស្ដាលិន នៃរដ្ឋកម្ពុជា រដ្ឋអំនាចនៅភ្នំពេញ។ សម្មតិកម្មនេះត្រូវធ្វើការប្រឆាំងដោយ ហ៊ុន សែន។
ខែវិច្ឆកា ថ្ងៃទី២ នៅក្នុងកិច្ចប្រតិបត្ដិការរួមមួយ ជាមួយពួកខ្មែរក្រហម និង កងទ័ពសីហនុនិយម បានកំទេចមន្ទីរពេទ្យនៅសំរោង។ ថ្ងៃទី៩-១០ នៅចក្កតា ចរចាបិតទ្វាររវាងរដ្ឋការជាន់ខ្ពស់នៃអ្នកជំនាញការ PS និងសមាជិក៧ប្រទេសផ្សេងទៀត នៃការប្រជុំនៅបារីសដោយយល់ឃើញថាត្រូវបង្កើតប្រធានបទជាក់លាក់មួយ សំរាប់ច្បាប់ជាទូរទៅទាំងអស់។ ថ្ងៃទី១៣ ជាលើកទី១ តាំងពីឆ្នាំ១៩៧០ ដែលសីហនុ ធ្វើជំនួបជាផ្លូវការជាមួយសហភាពសូវៀត ដើម្បីចរចាសន្ដិភាព។
ថ្ងៃទី២០ ចិនផ្ដល់កាំភ្លើងអាទែរី អោយទៅខ្មែរក្រហម។ ថ្ងៃទី២៤-២៦ ប្រជុំ PS នៅទីក្រុងបារីស ពួកគេមានការយល់ស្របជាមួយគ្នា ទៅលើអត្ថបទមួយដែលស្ដីពីច្បាប់ នៃ ការព្រមព្រៀងទាំងអស់នៃនយោបាយ។ ថ្ងៃទី៣០ មនុស្សចំនួន ៤០០០នាក់ធ្វើការបន់ស្រន់សុំសន្ដិភាព តាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនានៅប្រសាទបាយ័ន។
ខែធ្នូ ថ្ងៃទី២១-២៣ ប្រជុំនៅបារីស រវាងសមាជិក ១២នាក់ នៃ កុង្សីជាតិជាន់ខ្ពស់ CNS ជាមួយសហប្រធាន នៃ អង្គប្រជុំនៅបារីស និង ដំនាងអង្គការសហប្រជាជាតិ Raffeudin Ahmed។ សហប្រធានបារាំងសង្កាត់ថា "សហគមអន្ដរជាតិមិនអាចលូកដៃចូលទាក់ទងទេ ហើយគ្មានតែម្ដងចំពោះរឿងកម្ពុជា បើកម្ពុជាខ្លួនអែងមិនចេញមុខធ្វើ ការរួមនយោបាយដោយខ្លួនអែង"។ ភាគីទាំងបីនៃរដ្ឋាភិបាលចំរុះបញ្ចេញមនោសញ្ចេតនាគាំទ្រប្លង់ P5 ១០០% រដ្ឋកម្ពុជាធ្វើរូបមន្ដទុកបំរុង។ កំនត់ "ពន្យល់អិតគ្រោង" មួយត្រូវបានធ្វើដោយ Raffeidin Ahmed បើសិនកិច្ចព្រមព្រៀងទូរទៅមួយបានធ្វើឡើង "បញ្ហានៅសល់" ត្រូវតែធ្វើអោយទៅជាប្រធានបទ នៃ ការពិភាក្សាដ៏ធំបំផុតមួយ។ នៅទីក្រុងបារីស ដោយមានការពិបាកជាខ្លាំង ហ៊ុន សែន (ខ្យល់ចាប់) ត្រូវបញ្ជូនចូលមន្ទីរពេទ្យនៅពេលកំពុងប្រជុំ។