ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ដ្រនៃកម្ពុជា
កែវ ឈុន
ប្រែសំរួលក្រៅផ្លូវការ
****************************************
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី16.តុលា 2021.ម៉ោង 9:36
ព្រិត្ដិការណ៍ ឆ្នាំ២០០២ សីហា
ថ្ងៃទី ១ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០២ បន្ទាប់ពីការជជែកដេញដោលអស់រយពេលសែសិបថ្ងៃ រដ្ឋសភាជាតិ កាលពីថ្ងៃអង្គារ បានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ស្តីពីព្រៃឈើ ដែលមានចំនួនសមាជិកសភា ៨៣រូប ក្នុងចំណោម ៩៥រូប បានបោះឆ្នោតអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ។ មានតែសមាជិកសភាពីររូបប៉ុណ្ណោះ ដែលបោះឆ្នោតប្រឆាំង នឹង ច្បាប់ដែលមាន ១៨ជំពូក និង ១១៩មាត្រា។ លោកច័ន្ទ សារុន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និង នេសាទ បានសម្តែងការសាទរ ចំពោះការអនុម័តច្បាប់នេះ ដោយនិយាយថា វាជាការឆ្លើយតបទៅ នឹង បំណងប្រាថ្នារបស់ប្រទេស និង សហគមន៍អន្តរជាតិ។
ថ្ងៃទី ២ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០២ យោងតាមបទបញ្ជារបស់ព្រះមហាក្សត្រ ន. សីហនុ ដែលកំពុងទទួលការព្យាបាលនៅទីក្រុងប៉េកាំង ក្រុមមន្ត្រី នៃ ព្រះបរមរាជវាំង កាលពីថ្ងៃអង្គារ បាននាំយកអំណោយរបស់ព្រះមហាក្សត្រចំនួន ៧.៨០០គីឡូក្រាម សម្រាប់លោកភី ថាច ប្រធានខុទ្ទកាល័យគណបក្សសមរង្ស៊ី ចែកជូនដល់កសិករក្រីក្រ ដែលបានតវ៉ា សុំជំនួយពីរដ្ឋាភិបាល កាលពីថ្ងៃចន្ទមុន។ ការចែកចាយនេះបានចាប់ផ្តើមកាលពីម្សិលមិញ នៅទីស្នាក់ការកណ្តាលគណបក្សសមរង្ស៊ី ដែលមានប្រជាជន ៣៩០គ្រួសារ ទទួលបានអង្ករ ២០គីឡូក្រាម ពីតំណាងគណបក្សប្រឆាំង។ កសិករទាំងនោះមកពីខេត្តស្វាយរៀង ព្រៃវែង និង កំពង់ស្ពឺ។ វាគឺជាពេលវេលាចាប់តាំងពីក្រុមប្រឆាំងបានបង្កើតឡើង ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៥ ដែលព្រះមហាក្សត្រ បានចូលរួមចំណែក ជួយជនក្រីក្រតាមរយគណបក្សប្រឆាំង ឈានមុខគេ។ នៅរសៀលថ្ងៃច័ន្ទ មេដឹកនាំប្រឆាំងលោកសមរង្ស៊ី បានដឹកនាំក្រុមបាតុករ ទៅកាន់ទីស្នាក់ការកណ្តាលធនាគារពិភពលោក ដើម្បីជំរុញអោយអង្គការនេះដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាល អោយជួយដល់ជនក្រីក្រ។ [កោះសន្តិភាព)
ក្រសួងព័ត៌មានបញ្ជា អោយផ្អាកការផ្សាយកាសែតប្រឆាំងឈានមុខមួយឈ្មោះ មនសិការខ្មែរ រយពេល ១ខែ ពីបទផ្សាយអត្ថបទរិះគន់គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច។ ក្រសួងបានចោទប្រកាន់ ការសរសេរអត្ថបទ ដែលគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខសាធារណ។ ក្រុមអ្នកគាំទ្រគណបក្សសមរង្ស៊ី Moneaksekar Khmer បានរិះគន់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច កាលពីថ្ងៃទី ១ ខែសីហាដោយអះអាងថា គណបក្សនេះបានត្រៀមខ្លួន ដើម្បីបណ្តេញសមាជិករបស់ខ្លួនឈ្មោះថាច់ សាង ដែលជាមេដឹកនាំខ្លួនឯង ដែលជាសមាជិករណសិរ្សរំដោះជាតិកម្ពុជាក្រោម ដែលទើបបង្កើតថ្មី។ និពន្ធនាយក លោកដាំ សិទ្ធហេក Dam Set Hek បាននិយាយថា អត្ថបទនេះមានចំណងជើងថា “ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចគ្រោង នឹង កាត់សាច់ខ្លួនអែងអោយក្រពើស៊ី ពីព្រោះវាខ្លាចអំណាចរបស់អាយ៉ងរបស់វា”។ [កោះសន្ដិភាពប្រចាំថ្ងៃ ០៨/០៤/០២]
ថ្ងៃទី ៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០២ ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងលោកសមរង្ស៊ី បានថ្លែងថា សមាជិកសភាគួរ តែត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយរក្សាមុខតំណែងរបស់ពួកគេ ប្រសិនបើពួកគេសម្រេចចិត្ត បោះបង់ចោលគណបក្សនយោបាយ។ លោកសមរង្ស៊ីបានប្រៀបធៀប ការផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយរបស់លោក ទៅនឹងប្រព័ន្ធច្បាប់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយនិយាយថា គំនិតរបស់លោក នឹង ជំរុញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពីព្រោះវា នឹង អនុញ្ញាតអោយអ្នកតាក់តែងច្បាប់ ធ្វើតាមមនសិការរបស់ពួកគេ ដោយមិនភ័យខ្លាចការសងសឹក ពីមេដឹកនាំគណបក្ស។ លោកបាននិយាយថា លោក នឹង ធ្វើជាគំរូ ដោយអនុញ្ញាតអោយសមាជិកគណបក្សណាមួយ របស់លោកស្ថិតនៅក្នុងរដ្ឋសភា រឺ ព្រឹទ្ធសភា ប្រសិនបើពួកគេជ្រើសរើសលាឈប់ពីគណបក្សរបស់លោក។ បន្ទាប់មកលោកសមរង្ស៊ី បានអំពាវនាវ អោយប្រធានគណបក្សប្រជាជន និង ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច មានភាពក្លាហាន និង គាំទ្រសំណើរបស់លោក។ [កោះសន្តិភាព)
ថ្ងៃទី ៨ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០២ ព្រះសង្ឃប្រហែល ៩០អង្គ និង ដូនជី ២០អង្គ ផ្សេងទៀតបានពុល នៅពេលដែលព្រះសង្ឃ និង ដូនជីទាំងអស់នោះ បានឆាន់អាហារថ្ងៃត្រង់នៅវត្តនីរុវ័ន ក្នុងភូមិកោះក្របី ឃុំព្រែកថ្មី ស្រុកគៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល។ ក្នុងចំណោមព្រះសង្ឃទាំង ៩០អង្គនោះ មាន ១៤អង្គ រាគរូស ហើយបានសន្លប់បាត់ស្មារតីភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីបានឆាន់ចង្ហាត់ថ្ងៃត្រង់ នៅក្នុងវត្តកាលពីថ្ងៃទី ៥ ខែសីហា មួយថ្ងៃក្រោយមកនៅថ្ងៃទី ៦ ខែសីហា អ្នកដែលនៅសល់បានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ បណ្តាលអោយឧបាសកជាច្រើនមានការភ័យស្លន់ស្លោ សុំជំនួយពីអ្នកភូមិដែលនៅក្បែរនោះ ខណដែលម្នាក់ទៀតបានទូរស័ព្ទទៅមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត ដើម្បីស្នើសុំរថយន្តសង្គ្រោះបន្ទាន់ពីរបីគ្រឿង ដើម្បីដឹកពួកគេទៅកាន់មន្ទីរពេទ្យ ដើម្បីធ្វើការសង្គ្រោះបន្ទាន់។ គ្មាននរណាម្នាក់ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថា បានស្លាប់ទេ រហូតមកដល់ថ្ងៃនេះ។ លោកឡាយ ពេជ្រសម្បត្តិ មានប្រសាសន៍ថា អាហារបីប្រភេទត្រូវបានប្រគេនព្រះសង្ឃសម្រាប់ចង្ហាន់ថ្ងៃត្រង់ រួមមានបន្លែ ស្ងោរត្រី និង ឆាសាច់ជ្រូក។ លោកសង្ស័យថា ទឹកត្រីជូរអែម (ទឹកត្រីផ្អែម) អាចជាមូលហេតុចំបងនៃជំងឺ។ [កោះសន្តិភាព]
សីហា ១១, ២០០២ ទីស្តីការគណរដ្ឋមន្រ្តី បានអនុម័តសេចក្តីព្រាងអនុក្រឹត្យមួយ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ដោយបង្កើតលក្ខន្តិក សម្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិតបរទេស រឺ ជំនួយការវេជ្ជបណ្ឌិត ដើម្បីប្រតិបត្តិការអាជីវកម្មនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ យោងតាមអនុក្រឹត្យ គ្រូពេទ្យបរទេសត្រូវគោរពតាមរដ្ឋាភិបាលចំនួន ៨ចំណុចដូចតទៅ៖ (១) - គ្រូពេទ្យបរទេស ត្រូវតែមកពីប្រទេស ដែលជាសមាជិកអង្គការសុខភាពពិភពលោក។ (២) - មានបទពិសោធន៍យ៉ាងតិច ៥ឆ្នាំ ក្នុងវិជ្ជាជីវសុខាភិបាល។ (៣) - បានចុះបញ្ជីជាសមាជិក នៃ គណកម្មាធិការវិជ្ជាជីវសុខភាព ប្រទេសរបស់ខ្លួន រឺ គ្រូពេទ្យស្រី រឺ ប្រុសនោះ ត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយក្រសួងសុខាភិបាល រឺ ស្ថានទូតសុខភាពរបស់ពួកគេផ្ទាល់ រឺ ស្ថានទូតនៅប្រទេសកម្ពុជា។ (៤) - បានទទួលវិញ្ញាបនប័ត្រសុខភាពជំនាញណាមួយ ដែលទទួលស្គាល់ដោយស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ច របស់ប្រទេសរបស់ខ្លួន។ (៥) - មានសុខភាពល្អ ដែលអាចបំពេញភារកិច្ចរបស់ខ្លួនបានល្អ។ (៦) - ត្រូវគោរពវប្បធម៌ និង ប្រពៃណីខ្មែរ។ (៧) - ត្រូវបានចុះបញ្ជីជាមួយគណកម្មាធិការជំនាញ សុខភាពកម្ពុជា។ មិនដែលត្រូវបានផ្តន្ទាទោស ពីបទឧក្រិដ្ឋតូចតាច រឺ ដើមទុនណាមួយឡើយ។
សីហា ១៦, ២០០២ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន បានបដិសេធសំណើរ សុំការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសព្រះមហាក្សត្រថ្មី ដោយមានប្រសាសន៍ថា “វាមិនមែនជាគំនិតល្អទេ ដែលស្នើអោយព្រះមហាក្សត្របន្ទាប់ បោះឆ្នោតពីសំណាក់ប្រជាជនកម្ពុជា ហើយវាជាគំនិតមិនធម្មតាមួយ… យើងត្រូវតែពិចារណាអោយបានហ្មត់ចត់” វាមិនមែនជារឿងល្អនោះទេ ពីព្រោះវាជានីតិវិធីពីរផ្សេងគ្នា - តាមនីតិវិធីរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះមហាក្សត្រត្រូវតែ ត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក ប៉ុន្តែនីតិវិធី នៃ របបសាធារណរដ្ឋ ប្រធានាធិបតីត្រូវតែបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយប្រជាជន” សំណើត្រូវបានធ្វើឡើងដោយព្រះអង្គម្ចាស់ ន. ចក្រពង់ នៅថ្ងៃទី១០ សីហា ដែលប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយបោះឆ្នោត ជ្រើសរើសព្រះមហាក្សត្រ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតរបស់សមាជិកគ្រួសាររាជវង្ស។ ព្រះអង្គម្ចាស់ចក្រពង់ ជារាជបុត្ររបស់ស្តេច នរោត្តមសីហនុ ដែលជាអ្នកពូកែនិយាយផង ជាអ្នកនយោបាយបដិវត្តផង និង ជាប្រធានក្រុមហ៊ុនរ៉ូយ៉ាល់ភ្នំពេញអ៊ែរវ៉េផង បាននិយាយដែរថា នេះនឹងរារាំងស្តេចបន្ទាប់ ដែលមិនអើពើយកចិត្តទុកដាក់ អំពីផលប្រយោជន៍នយោបាយស្រុកទេស។ [កោះសន្តិភាពនៅថ្ងៃអាទិត្យទី ០៨/១៨/០២]
គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន រិះគន់គណបក្សសមរង្ស៊ី ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ដែលចេញកាលពីថ្ងៃសុក្រ ដោយហៅមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង លោកសមរង្ស៊ីថា ជាមនុស្សដែលមិនចេះដឹងគុណ ហើយបានជំរុញអោយសមាជិកគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច កុំចាញ់បោកដោយការញុះញង់របស់លោកសមរង្ស៊ី។ លោកសមរង្ស៊ី តើលោកបានធ្វើអ្វីដើម្បីប្រទេសជាតិ?។ លោកសមរង្ស៊ីមិនបានធ្វើអ្វីក្រៅពីជំរុញអោយកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរ តវ៉ា និង បង្កើតភាពវឹកវរ និង អស្ថិរភាពសង្គមដែលធ្វើអោយវិនិយោគិនបរទេសភ័យខ្លាច”។
សេចក្ដីប្រកាសនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងមួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីសមាជិក សភាគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច បានបញ្ចប់ការធ្វើពហិការរយពេល ៤ថ្ងៃ ដែលបានចាប់ផ្តើមបន្ទាប់ពី រដ្ឋសភាបានច្រានចោល RACF Dep ។ លោកខាន់ សាវឿន ជាអគ្គមេបញ្ជាការ ជាបេក្ខជនតែងតាំងរបស់ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ជាសហរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ។ ដោយសារតែសមាជិកសភា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនគាំទ្រ លោកខាន់ សាវឿន មិនបានទទួលសំឡេងគាំទ្រ ២ភាគ៣ ចាំបាច់ទេ។ តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសមរង្ស៊ី ក៏បានធ្វើពហិការផងដែរ ជុំវិញការបដិសេធរបស់លោកខាន់ សាវឿន។ នៅក្នុងអ្វីដែលជាផ្នែកសំខាន់បំផុត នៃ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនោះ គឺបានប្រៀបធៀបលោកសមរង្ស៊ីទៅ នឹង ឪពុករបស់លោក គឺលោកសម សារី ដែលសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះ ត្រូវបានចោទប្រកាន់ ពីបទក្បត់ព្រះមហាក្សត្រ។ លោកសម សារី ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាជនក្បត់ជាតិក្នុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៦០ ដោយសារគាត់បានចូលរួមជាមួយចលនាខ្មែរសេរី ដែលជាចលនាប្រឆាំង នឹង ព្រះសីហនុ ដឹកនាំដោយសឺង ង៉ុកថាញ់។
ជាមួយការរិះគន់វាប្រហារលោកសមរង្សី សេចក្ដីថ្លែងការណ៍បានកោតសរសើរ ដល់ប្រធានគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច ព្រះអង្គម្ចាស់ ន. រណរិទ្ធិ ដែលថ្មីៗ នេះ បានរងការវាយប្រហារពីសំណាក់ក្រុមអ្នករិះគន់ - រួមមានទាំងគណបក្សសមរង្ស៊ីផងដែរ ដែលបានចោទប្រកាន់ថា ព្រះអង្គជាមេដឹកនាំអសមត្ថភាព ក្នុងគណបក្សរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ដែលបានរិះគន់ ការធ្វើពហិការកាលពីសប្តាហ៍មុននោះ ក៏ត្រូវបានគេស្តីបន្ទោសផងដែរ ចំពោះការចោទប្រកាន់ថា មិនបានគាំទ្រដល់លោកខាន់ សាវឿន ដែលបង្កអោយមានការភ័យខ្លាច នៃ ជម្លោះនៅក្នុងហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ កាលពីថ្ងៃសៅរ៍សមាជិកសភា គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច លោកណាន់ ស៊ី បានបដិសេធរាល់ជម្លោះណាមួយ នៅក្នុងគណបក្ស ដោយនិយាយថា ការធ្វើពហិការ មិនមែនគ្រាន់តែជាការបង្ហាញនូវភាពមិនសប្បាយចិត្ត ជាមួយ នឹង របៀបដែលគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច ត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយគណបក្សប្រជាជននោះទេ។ [កោះសន្តិភាពនៅថ្ងៃច័ន្ទទី ១៩ ២០០២]
ថ្ងៃទី ២១ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០២ លោក ថាច់ រ៉េង អ្នកយុទ្ធសាស្រ្តសង្គ្រាមទ័ពព្រៃ សមាជិកសភា និង ជាទីប្រឹក្សារបស់ប្រធានរដ្ឋសភា ព្រះអង្គម្ចាស់ ន.រណរិទ្ធិ បានទទួលមរណភាពក្នុងជន្មាយុ ៧០ឆ្នាំ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ដោយសារជំងឺ។ លោកប៉ុល ហម អនុប្រធាននាយកប្រតិបត្តិ នៃ វិទ្យាស្ថានសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា ការបាត់បង់លោកថាច់ រ៉េង គឺជាការបាត់មនុស្សដ៏សំខាន់ សំរាប់ប្រជាជនដែលគោរពស្រលាញ់លោក។ លោកប៉ុល ហម មានប្រសាសន៍ថា “លោកជាមនុស្សចាស់របស់ខ្ញុំ ដែលខ្ញុំគោរពខ្លាំងណាស់”។ គាត់គឺជាអ្នកចូលរួមចំណែកក្នុងសន្តិភាពនៅកម្ពុជា។ លោកកឹម សុខា អតីតសមាជិកគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ សេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា (BLDP) និង ជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចបច្ចុប្បន្ន បានថ្លែងថា លោកមានការសោកស្តាយ ដែលបាត់បង់ជនរួមជាតិ លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា “គាត់គឺជាអ្នកដែលប្រឆាំង នឹង ការឈ្លានពានរបស់បរទេស… គាត់ជាអ្នកស្រឡាញ់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាតិនិយម”។ លោកថាច់ រ៉េង ត្រូវបានគេជ្រើសរើសអោយចូលរួមក្នុងសភា នៅឆ្នាំ ១៩៩៧ បន្ទាប់ពីការចូលនិវត្តន៍របស់សម្តេចវិបុល បវរសេដ្ឋា សឺន សាន ប្រធានគណបក្ស។ ពីរឆ្នាំក្រោយមក គាត់បានក្លាយជាទីប្រឹក្សារបស់ព្រះអង្គម្ចាស់រណរិទ្ធិ។ អតីតមេបញ្ជាការរណសិរ្សរំដោះជាតិប្រជាជនកម្ពុជា (KPNLF) ក្នុងអំឡុងពេលប្រយុទ្ធប្រឆាំង នឹង រដ្ឋាភិបាលដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម។ ក្នុងទស្សវត្ស ១៩៨០ លោកថាច់ រ៉េង គឺជាសមាជិកម្នាក់ក្នុងចំណោមសមាជិកសភាទាំង ៥រូប នៅក្នុងក្រុម BLDP របស់សឺនសាន ដែលបានស្នាក់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ បន្ទាប់ពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងបក្សពួកកាលពីខែកក្កដា ១៩៩៧។ សមាជិកសភាដែលនិយាយមិនចំៗ គឺមានតែសមាជិកសភាម្នាក់គត់ ដែលបោះឆ្នោតប្រឆាំង នឹង ការដកព្រះអង្គម្ចាស់ន.រណរិទ្ធិ ពីអភ័យឯកសិទ្ធិតំណាងរាស្រ្តរបស់ព្រះអង្គ នៅក្នុងសម័យប្រជុំរដ្ឋសភានៅថ្ងៃទី ៦ខែសីហាឆ្នាំ ១៩៩៧ ។ ពិធីដង្ហែសព និង បូជាសព របស់លោកថាច់ រ៉េង ដែលមានការចូលរួមពីសមាជិកគ្រួសារ មិត្ត ភក្តិ បងប្អូន មួយចំនួន។ មន្ត្រី និង សមាជិកសភា ត្រូវបានចូលរួមក្នុងពីធីកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ នៅឯវត្តបទុម។
មន្រ្តីកម្ពុជា បានស្វាគមន៍សំណើថ្មីរបស់ UN ដើម្បីចាប់ផ្តើមការចរចាឡើងវិញ ស្តីពីការបង្កើតសាលាក្តីប្រល័យពូជសាសន៍ សម្រាប់កាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម។ អ្នកការទូតជាន់ខ្ពស់ នៅទីក្រុងភ្នំពេញបាននិយាយថា ការផ្តល់ជូននេះ នឹង ជួយក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រជាជនជិត ២លាននាក់ ដែលបានស្លាប់ក្រោមរបបខ្មែរក្រហមកុម្មុយនិស្ត នៅចុងទសវត្ស ១៩៧០។ កាលពីដើមសប្តាហ៍នេះ អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកកូហ្វីអាណាន់ បាននិយាយថា លោក នឹង ធ្វើកិច្ចចរចាឡើងវិញ ប្រសិនបើលោកទទួលបានអាណត្តិ ពីមហាសន្និបាត រឺ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីកម្ពុជាខ្លះនិយាយថា អាណត្តិខាងមុខរបស់កូហ្វីអាណាន់ ប្រហែលជាមិនចាំបាច់ទេ ពីព្រោះការជំនុំជម្រះនេះ មានការគាំទ្រជាអន្តរជាតិយ៉ាងទូលំទូលាយរួចទៅហើយ។ មេដឹកនាំក្រុមឧទ្ទាម គឺប៉ុល ពត បានទទួលមរណភាពក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨។ ប៉ុន្តែអនុសេនីយកំពូលៗ ជាច្រើនរបស់គាត់ នៅតែរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ គ្មានសមាជិកខ្មែរក្រហមណាម្នាក់ ធ្លាប់ប្រឈមមុខ នឹង តុលាការពីបទឧក្រិដ្ឋ ដែលបានប្រព្រឹត្តក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនឡើយ។ [ព័ត៌មាន VOA]
រដ្ឋសភា អនុម័តច្បាប់បោះឆ្នោតជាតិ ដែលបានធ្វើវិសោធនកម្ម បន្ទាប់ពីការជជែកដេញដោលយ៉ាងក្តៅគគុករយពេល ៤ថ្ងៃ។ ច្បាប់បោះឆ្នោត ដែលត្រូវបានអនុម័តថ្មី នឹង រៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធគណកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គជប) (NEC) មុនការបោះឆ្នោតនីតិកាលឆ្នាំក្រោយ ដែលគ្រោង នឹង ធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី ២៧ ខែកក្កដាឆ្នាំ ២០០៣។ តាមច្បាប់ គជប (NEC) ដែលមានសមាជិក ៥រូប នឹងត្រូវបានបង្កើតឡើង ដែលរួមមាន “ឥស្សរជន” ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ និង អនុម័តដោយរដ្ឋសភាជាតិ។ ច្បាប់ នឹង ទៅដល់ព្រឹទ្ធសភា ដើម្បីអនុម័តជាលើកចុងក្រោយ។ ការធ្វើវិសោធនកម្មនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើច្បាប់បោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលផ្តល់ជូន គជប ដែលមានសមាជិក ១១រូប ទទួលខុសត្រូវលើការធ្វើនិយតកម្ម យុទ្ធនាការបោះឆ្នោត និង វាយតម្លៃពាក្យបណ្តឹងការបោះឆ្នោត។ ប្រធានរដ្ឋសភាព្រះអង្គម្ចាស់ ន. រណរិទ្ធិ មានប្រសាសន៍ថា គជប តូចជាងមួយ នឹង កាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព។ ក្នុងចំណោមសមាជិកសភា ១០១រូប ដែលមានវត្តមានក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋសភាមាន ៨៩នាក់ បានបោះឆ្នោតគាំទ្រច្បាប់ហើយអ្នកផ្សេងទៀតបានបដិសេធ។ មេធាវីចំនួនប្រាំបួនរូប មកពីគណបក្សប្រឆាំងសមរង្ស៊ី បានដើរចេញពីការប្រជុំតវ៉ា មុនពេលបោះឆ្នោត។ [Xinhuanet 08/22/02]
ថ្ងៃទី ២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០២ បន្ទាប់ពីការជជែកដេញដោលយ៉ាងក្តៅគគុករយពេល ៤ថ្ងៃ ស្តីពីការស្នើធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោត ជ្រើសតាំងរដ្ឋសភាកាលពីថ្ងៃពុធ រដ្ឋសភាបានអនុម័ត ដោយគ្មានការផ្លាស់ប្តូរច្បាប់ដែល នឹង រៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធ គណកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត នៅមុនការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តឆ្នាំក្រោយ។ ក្នុងចំណោមសមាជិកសភា ១០១រូប មាន ៨៩នាក់ បានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសច្បាប់ ហើយសមាជិកដទៃទៀតបានបដិសេធ។ សមាជិកសភាគណបក្សសមរង្ស៊ី បានដើរចេញពីរដ្ឋសភា ដោយធ្វើការតវ៉ានៅមុនពេលបោះឆ្នោត ដោយនិយាយថា ពួកគេត្រូវបានគេបំបិទមាត់ ដោយអយុត្តិធម៌ ហើយមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតអោយបង្ហាញការប្រឆាំង លើអ្វីដែលពួកគេបាននិយាយថា ជាច្បាប់អាក្រក់ឡើយ។ ទន្ទឹម នឹង ការរិះគន់ដទៃទៀត រួមទាំងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និង សមាជិកនៃគណបក្សហ្វុនស៊ីនប៉ិច គណបក្សប្រឆាំងបានអះអាងថា ច្បាប់នេះ នឹង មិនធ្វើអោយប្រសើរឡើងនូវ គជប ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាការលំអៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច។ ច្បាប់បោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៩៨ បានបង្កើត គជប ដែលមានសមាជិកចំនួន ១១នាក់ ដែលជាជនអព្យាក្រឹត ដែលបានកំណត់យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត និង វាយតម្លៃពាក្យបណ្តឹងបោះឆ្នោត។ កាលពីមុនអំឡុងពេល និង ក្រោយពេលបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ៣កុម្ភៈឆ្នាំនេះ វាត្រូវបានគេរិះគន់ សូម្បីតែសមាជិកខ្លះ របស់ខ្លួនចំពោះភាពលំអៀង និង ការរឹតត្បិតសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានរបស់អ្នកបោះឆ្នោត។ ការធ្វើវិសោធនកម្ម ដែលព្រាងដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ តាមគំនិតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន បង្កើត គជប ដែលមានសមាជិក ៥រូប មានសមាសភាព “ឥស្សរជន” ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ និង ត្រូវបានអនុម័តដោយរដ្ឋសភា។ ប្រធានសភាព្រះអង្គម្ចាស់ន.រណរិទ្ធិ ដែលជាប្រធានគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចផងដែរ បានមានបន្ទូលថា គជប តូចជាងនេះ នឹង មានប្រសិទ្ធភាពជាង។