ការផ្សាយរបស់មណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅស្វីស
ចុះផ្សាយដោយ កែវ ឈុន
****************************************
អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
ដោយ លី ធាមតេង
សមាជិកក្រុមអភិបាល សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ
សាស្ត្រាចារ្យជំនួយខាងវិជ្ជាខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា
រក្សាសិទ្ធិ
ព.ស ២៥០៣ គ.ស ១៩៦០
ចំំពូកទីដប់
អក្សរសាស្ដ្រសម័យបច្ចុប្បន្ន
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី 30.ឧសភា 2020.ម៉ោង 12:25
ដែលហៅថាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ គឺរាប់តាំងពី គ.ស. ១៩៤៩ (1) ដែលប្រទេសយើងបានរំដោះផុតពីអាណាព្យាបាលរបស់បរទេសខាងផ្នែកវប្បធម៌។ ប៉ុន្ដែពេលដំបូង នៃ សម័យនេះ អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ នៅមិនទាន់សេចត្រដែតសុះសាយនៅឡើយទេ ដ្បិតគ្រានោះពិភពលោកទើបតែបានផុតពីសង្គ្រាមថ្មីៗ ដូច្នេះប្រទេសយើង នៅខ្វះសម្ភារ ដែលជាមធ្យោបាយខាងការផ្សាយអក្សរសាស្ដ្រយើង ដូចជាខ្វះក្រដាសបោះពុម្ព ខ្វះគ្រឿងចក្រពុម្ព និង អក្សរពុម្ពជាដើម។
ម្យ៉ាងទៀតមកពីពេលនោះ ស្មារតីយើងទើបតែ នឹង រួចពីការគ្របដណ្ដប់ នៃ វប្បធម៌គេថ្មីៗ។ តែពពួកអ្នកដែលធ្លាប់ចិញ្ចឹមចិត្ដកសាងអក្សរសាស្ត្រវិញ មិនព្រមចុះញ៉មឧបសគ្គទាំងនេះឡើយ គេនាំគ្នាប្រឹងប្រែងចងក្រង ឬរៀបរៀងជាសៀវភៅរឿងរ៉ាវមើលកំសាន្ដ ឬ ក៏ក្បួនខ្នាតអ្វីផ្សេងៗ តាមសន្ដានចិត្ដ ឬ ស្មារតីគែដែលដក់ងំជាប់មកយូរហើយ។
សិទ្ធិខាងការផ្សាយក៏បើកមានយ៉ាងបរិបូណ៌ ជាពិសេសគឺ សិទ្ធិយ៉ាងទូលាយក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃ ព្រះរាជាណាចក្រ ដែលព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូងព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ បានទ្រង់ប្រោសព្រះរាជទាន ដល់ពលរដ្ឋដ៏ជាទីសព្វព្រះរាជហរិទ័យរបស់ព្រះអង្គកាលពីឆ្នាំ ១៩៤៧។ សិទ្ធិទាំងនេះបានជួយបណ្ដុះបណ្ដាលផ្លូវចិត្ដឲ្យអ្នកស្នេហា អក្សរសាស្ត្រទាំងប៉ុន្មាន នាំគ្នាមានសង្ឃឹមកាន់តែខ្លាំងឡើង ក៏ខំខ្នះខ្នែងលើសពីពេលមុន។
តទៅជួនជាពេលបន្ទាន់នោះ ប្រទេសយើងក៏បានចំរើនគ្រប់ផ្លូវឡើងផង គឺសម្ភារៈ។ ដែលយើងខ្វះខាតកាលពីមុននោះ ក៏មានគ្រប់គ្រាន់ឡើង។ អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ខាងផ្នែករឿងរ៉ាវ ក៏លូតលាស់ត្រចះត្រចង់យ៉ាងស្រោងស្រាងឡើង ប្រៀបបីដូចរុក្ខជាតិដែលលាស់ស្លឹកខ្វីល្វក់ ក្នុងគ្រាដែលមានព្រះភិរុណបង្អុរស្រុសស្រប់លើកដំបូង។ តែអនិច្ចា! កម្ម-- ពន្លកខ្ចីតែងពុំទាន់មានសភាពរឹងមាំមួននៅឡើយទេ ស្លឹកនោះទន់ហើយពុំមានសណ្ឋានពេញលក្ខណៈ ជាស្លឹកពិតប្រាកដនៅឡើយ។ ជួនកាលនៅស្ទាក់ស្ទើរពុំទាន់ពេញជ្រុងជ្រោយ ជួនកាលអាង នឹង មានអន្ដរាយដោយសារសត្វល្អិត បើកាលណាហើយអ្នកថែរក្សានោះមិនថែឲ្យដិតដល់មែនទែន។
សេចក្ដីប្រៀបធៀបនេះយ៉ាងណា វាសនាអក្សរសាស្ត្រយើងសម័យនេះ ក៏យ៉ាងនោះដែរ។ ពិតមែនហើយ ដែលយើងឃើញរូបរាងសៀវភៅខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយច្រើនក្រៃលែង សឹងតែបៀបផ្ទឹមបាន នឹង បរទេស ដែលចំរើនខាងផ្នែកនេះជាយូរមកហើយដែរ។ ប៉ុន្ដែយើងដឹងជាក់ដូច ឧទាហរណ៍ខាងលើថា៖ ស្នាដៃទាំងនេះមិនសុទ្ធតែល្អត្រកាល ឬ សមរម្យឥតខ្ចោះទាំងអស់ទេ មានខ្លះទៅក៏ល្មមយកជាការបាន និង មានខ្លះទៀតដែលពុំអាចលើកយកជាគោលបានឡើយ។
ត្រង់នេះ ដោយសារតែយោទៅតាមទឹកដៃរបស់អ្នកនិពន្ធ មនោគតិរបស់អ្នកនិពន្ធ ឬ សតិសម្បជញ្ញៈរបស់អ្នកនិពន្ធ រៀងខ្លួននោះឯង។ បានន័យថា ប្រសិនជាអ្នកនិពន្ធនោះមានសតិសម្បជញ្ញៈទូលាយ មានគនិតលូតសល់ច្រើន ស្នាដៃក៏បានល្អប្រសើរទៅ ផ្ទុយទៅវិញ បើអ្នកនិពន្ធរវើរវាយ ជាអ្នកខ្វះការពិចារណាឲ្យដិតដល់ ស្នាដៃនោះក៏អន់ខ្សោយទៅតាមនោះដែរ។
បញ្ហាដូចពោល មកខាងលើនេះ ជាបញ្ហាមួយធំណាស់ដែរ គួរតែអ្នកនិពន្ធគ្រប់រូប លើកយកមកពិភាក្សាក្នុងស្មារតីរបស់ខ្លួនឲ្យល្អិតល្អន់ណាស់មុន នឹង សរសេររឿងនីមួយៗ ។ ព្រោះរឿងជាស្នាដៃរបស់យើងនោះ វានៅគង់ទ្រង់ជាយូរអង្វែងណាស់ ហើយវាជាទ្រព្យរបស់ជាតិពិតៗផង បើយើងកសាងបានល្អ ទ្រព្យនេះក៏បាននៅល្អរហូតអនាគតជាយូរដែរ តែបើប្រហែសប្រហោងវិញ រូបរាងទ្រព្យមត៌កនេះពុំបានល្អគត់មត់ទុកឲ្យអនុជនជាន់ក្រោយៗទៀតទេ។
ប្រសិនជាយើងធ្វើការសង្កេតតាមពេលវេលាវិញ យើងអាចវែកញែកសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ជាបីពេលបណ្ដោះអាន្នសិន ដើម្បីងាយធ្វើការសិក្សាសង្កេតតាមដានអក្សរសាស្ត្រយើង គឺ៖
ផ្នែកទីមួយ - ចាប់តាំងពី គ. ស. ១៩៤៩ រហូតមកដល់ ១៩៥១ : កាលនោះ ការបោះពុម្ពផ្សាយនៅមានដំណើរយឺតណាស់។ មានតែពត៌មានប៉ុណ្ណោះទេ ដែលចេញបានច្រើន និង សៀវភៅធម៌អាថ៌ ក៏បានចំរើនបន្ដៗមកដែរ ឯរឿងប្រលោមលោកដែលមានលក្ខណអក្សរសាស្ត្រច្រើនជាងផ្នែកឯទៀតនោះ ពុំសូវមានចេញញឹកញាប់ទេ។ តែបើចេញបានមួយៗវិញ យើងឃើញមានខ្លឹមសារគ្រាន់បើ ទាំងគោលគំនិត ទាំងទំរង់សេចក្ដីល្មមឲ្យមានសង្ឃឹមថា ទៅក្រោយទៀតមុខជាមានលូតលាស់យ៉ាងសំខាន់ពិតប្រាកដ។
ស្នាដៃជំនាន់នោះ អ្នកនិពន្ធតែងប្រើពេលវេលាយ៉ាងច្រើន ដើម្បីកសាងស្នាដៃខ្លួន ឲ្យបានជាទីរាប់អានរបស់ជនទូទៅ ហើយអ្នកនិពន្ធជំនាន់នោះ សុទ្ធតែជាអ្នកចិញ្ចឹមចិត្ដខាងអក្សរសាស្ត្រយូរឆ្នាំហើយ រង់ចាំតែពេលវេលាល្អ នឹង ចេញផ្សាយស្នាដៃរបស់ខ្លួនបង្ហាញចំពោះសាធារណជន។
មានរឿងខ្លះទៀតដែលបានសរសេរពីគ្រាមុនមកស្រាប់ កីម្នីម្នា បញ្ចេញរូបរាងបង្ហាញដល់សាធារណជនយើងដែរដូចជា៖
- - រឿង តុង ឈិន របស់ លោកនូ - កន
- - រឿង វណ្ណៈ របស់ លោកជ្យៃ - ជុំម
- - រឿងគូសាងមិត្ដ មិនទ្រុស្ដមិត្ដ របស់ អ្នកស្រីសិទ្ធ
- - រឿងផ្កាស្រពោន របស់ លោក នូ - ហាច
- - រឿងចិត្ដឪពុក របស់ លោក ហ៊ែល - ស៊ុំផា
- - រឿងស្រីកំព្រា របស់លោក រិម - គិន
- - រឿងវាសនានៃនាងណាគ្រី របស់អ្នកស្រី ស៊ុយ - ហៀង
- - រឿងផ្ការីកផ្ការោយ របស់លោក អៀង - សាយ ។ល។
- ក្រៅពីនេះ យើងឃើញមានកំណាព្យចងក្រងតាមបែបទំនើបខ្លះទៀត ដូចជា៖
- - ប្រជុំរឿងល្បើក របស់លោក ហេង - យ៉ាន់,
- - រឿងល្បើក របស់លោកឌុច - ស៊ីឌិម,
- - រឿងចិត្ដក្រមុំ របស់លោកកេង - វ៉ាន់សាក់,
- - រឿងព្រះបាទជ័យវរ្ម័ទី៧ របស់លោក មៀវ - នន្ទ,
- - រឿងសុកុន្ដលា (រឿងប្រែ) របស់លោក រ៉ាយ - ប៉ុក,
- - រឿងមេម៉ាយមាំមួន របស់លោក ថាច - ធួន ។ល។
ផ្នែកទីពីរ - ចាប់តាំងពី គ. ស. ១៩៥២ មកដល់ ១៩៥៦ ជាសម័យដែលអក្សរសាស្ត្រយើងផ្ទុះឡើងតាមឆាកប្រលោមលោក ទស្សនាវដ្ដី រឿងល្ខាន ឬ សៀវភៅនិយាយពីទ្រឹស្ដីផ្សេងៗ។ អ្នកនិពន្ធជាច្រើនឈ្មោះបានខំប្រឡងប្រជែងស្នាដៃគ្នា បោះពុម្ពផ្សាយពាសពេញតាមស្រុកភូមិជិតឆ្ងាយ ហើយស្នាដៃទាំងនោះ ក៏ឃើញថា មានសារៈគួរឲ្យចាប់ចិត្ដណាស់ដែរ ទាំងខាងផ្នែកសីលធម៌ ទាំងផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ។
មធ្យោបាយបោះពុម្ពផ្សាយក៏បានស្រួលសើសពេលមុនៗ ច្រើនណាស់ ព្រោះពិភពលោកបានជួប នឹង សេចក្ដីសុខបរិបូណ៌។ ទំនិញសព្វសារពើបានហូរចូលមកកាន់ស្រុកយើងបានស្រួល លើសពេលមុនៗ។ អ្នកនិពន្ធជាច្រើនរូបស្ទើរតែរាប់ឈ្មោះមិនអស់បានខំប្រឡូកប្រជែងគ្នា ចេញផ្សាយ នូវ ស្នាដៃរបស់ខ្លួនបង្ហាញដល់សាធារណជន។ ឯស្នាដៃទាំងនោះសោតយើងឃើញមានការរចនាសមរម្យគ្រាន់បើដែរ ទាំងទំនងផែនរឿង ទាំងពាក្យពេចន៍ឆ្លើយឆ្លងជាដើម។
អ្នកអានគ្រប់គ្នា យកចិត្ដទុកដាក់ ពិនិត្យសង្កេត នូវ កម្រង របស់អ្នកនិពន្ធជាតិខ្លួន យ៉ាងយកចិត្ដទុកដាក់បំផុត ហាក់ដូចជាចង់ធ្វើការវិនិច្ឆ័យលើស្នាដៃទាំងនោះ។
ហេតុនេះឯង ទើបអ្នកនិពន្ធប្រឹងដុះខាត់សិល្បៈរបស់ខ្លួន ឲ្យកាន់តែមានទឹកដមសំរាប់អ្នកអានបានទទួលរសជាតិឆ្ងាញ់ពិសាតទៅទៀត។ ប៉ុន្ដេសម័យនេះ បណ្ណាគារ ដែលជាផ្សារសំរាប់លក់ផ្សាយសៀវភៅ មិនទាន់មានច្រើនគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយទេ។ ព្រោះគេទុករបរនេះថា ជាពុំទាន់មាំទាំនៅឡើយ។
រវាងរោងពុម្ព ដែលជារិសគល់ នៃ ការផ្សាយនវ ក៏ពុំទាន់សម្បូណ៌ហូរហៀរនៅឡើយដែរ។ ដូច្នេះឯងហើយ ទើបសៀវភៅយើងដែលចេញផ្សាយបានមួយៗ ក្នុងគ្រានោះមានតំលៃថ្លៃថ្នូរទាំងផ្នែកសីលធម៌ និង ទាំងផ្នែកសម្ភារៈ។
1. ឆ្នាំនេះ មិនទាន់បានឯករាជ្យសម្បូណ៌នៅឡើយទេ រហូតដល់ថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆកា ១៨៥៣ ទើបបានឯករាជ្យបរិបូរណ៌។ តែពេលនោះបារាំងបានផ្ទេរវិទ្យាល័យ អនុវិទ្យាល័យ និង សាលាបាលីមករាជការខ្មែរ។