អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ
រឿងមហាចោរនៅទល់ដែន
ដោយ សាង សាវាត
@រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាង
****************************************
សិក្សាកថា
ដោយកែវ
ឈុន
ថ្ងៃសៅរ៍ ទី30.មេសា 2016.ម៉ោង 21:11
រឿងមហាចោរនៅទល់ដែន ជារឿងប្រលោមលោកដ៏ល្អមួយដែលអ្នកអានគ្រប់គ្នាពិតជាពិបាករកបានណាស់ អ្នកនិពន្ធបានលើកឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីបញ្ហាសង្គមមនុស្ស មានបញ្ហានយោបាយ អំពើយុត្ដិធម៌ អយុត្ដិធម៌ បញ្ហាស្នេហាផ្អែមត្រជាក់ ស្អប់ប្រចណ្ឌ ដោយភ្លើតភ្លើនក្នុងភ្លើងរាគតណ្ហានៃមនុស្សលោកក្នុងសង្គមមនុស្សក្នុងសម័យដែលអ្នកនិពន្ធខ្លួនអែងបានឆ្លងកាត់ ហើយធ្វើការកត់ត្រា ដោយប្រើវោហាសាស្ដ្រពាក្សសំដីភាសារខ្មែរអោយពីរោះរន្ដំដូចដូរតន្ដ្រី លាយលំដោយស្នេហាទន់ភ្លន់ស្ទើររកអ្នកនិពន្ធអែណាមកប្រៀបធៀបពុំបានឡើយ។
ជាការពិតណាស់ កាលណាយើងអានរឿងមហាចោរនៅទល់ដែន យើងឃើញថា អ្នកនិពន្ធបានបង្ហាយនូវទឹកចិត្ដពិតៗ នៃរបបក្នុងសង្គមសម័យកាលមួយដែលអ្នកនិពន្ធខ្លួនអែងកំពុងហែលឆ្លងកាត់ គឺជាគំនិតដែលជាសត្រូវដល់ប្រជារាស្រ្ដ គឺ គំនិតសង្គ្រាមនិយម គំនិតចក្រពត្ដិនិយម គំនិតផ្ដាច់ការនិយម គំនិតលុតក្រាបនិយម អ្នកធំមើលងាយអ្នកតូច គំនិតមនុស្សមើលងាយមនុស្ស ចាស់មើលងាយក្មេង ប្រុសមើលងាយស្រីជាដើម។
នៅក្នុងវគ្គដំបូងនៃសាច់រឿង អ្នកនិពន្ធបានដាក់ចំណងជើងថា «ខ្លាបាក់ចង្កូម»។ វិសេសក្លាហាន គឺជាមេទ័ពជើងចាស់ម្នាក់ដែលបានចូលបំរើជាតិ តាំងពីខ្លួនគាត់នៅកំលោះពេញវ័យ ដោយទឹកចិត្ដមនសិការស្នេហាជាតិ មាតុភូមិយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ ធ្វើពលីកម្ម លះបង់នូវការសប្បាយគ្រប់យ៉ាង មានស្រីស្រាល្បែងពាលាជាដើម ដើម្បីចូលខ្លួនមកបំពេញកិច្ចការសាធារណ ជាមនុស្សគំរូម្នាក់ដល់យុវជន យុវនារីទាំងឡាយ អោយមានសតិសម្បជញ្ញៈ ចេះត្រិះរិះ ពិចារណា ស្គាល់ខុសស្គាល់ត្រូវ ធ្វើអោយទៅជាមនុស្សមានចិត្ដសេរី មិនទៅរវល់លុតក្រាបអោនសំពះដើម្បីសុំបុណ្យសក្ដិពីអ្នកណាឡើយ។
តែវាជារឿងមួយអយុត្ដិធម៌ណាស់ អ្នកមិនប្រព្រិត្ដនូវអំពើពុករលួយ មិនចេះស៊ីចាយ ស្រីស្រាល្បែងពាលា មិនចេះភូតភរកុហកបោកប្រាស មិនចេះលុតក្រាបអែបអបដើម្បីបុណ្យសក្ដិ មាសប្រាក់ វិសេសក្លាហា មេទ័ពជើងចាស់ បែរជារស់នៅក្នុងស្ថានភាពក្រីក្រ ខ្វះមុខខ្វះក្រោយ គ្មានស្លៀកគ្មានពាក់សមរម្យ គ្មានផ្ទះសំបែងសមរម្យ រស់ក្នុងកូនខ្ទមដ៏តូចមួយ។ ក្នុងភាពជរាពិកាអាយុចិតសឹបប្លាយឆ្នាំ ស្រុកចុះដុនដាប ខ្មែរបែកសាមគ្គី អ្នកកាន់អំណាចខ្មែរមានចិត្ដទន់ខ្សោយ ធ្វើការគ្មានកម្មវិធី រាស្រ្ដអត់បាយ ខ្មាំងចូលរុករានពាសពេញ វិសេសក្លាហាន មានកំលាំងពលំចុះទន់ខ្សោយ ថែមទាំងគ្មានបុណ្យសក្ដិ គ្មានអំណាចដូចជា «ខ្លាចាស់បាក់ចង្កូម» ដូច្នោះ។ ប្លែក!.. ប្លែកអស្ចារ្យព្រះកំពុតដែលអាជ្ញាធរសៀមតែងតាំង អោយត្រួត្រានៃអានាខេត្ដសិរីសោភណ្ឌ រស់នៅលើវិមានមាសនៃស្ថានសួគ៌លោកិយ អាមីអាថោងស្រីស្នំក្រមការត្រៀបត្រា គង់កលបំរើឆ្វេងស្ដាំ ព្រមដោយល្បែងរបាំ ដូរតន្រ្ដីប្រគំរងំ សន្ដំដួងចិត្ដអោយភ្លើតភ្លើនក្នុងកាមរាគក្រៃពេក។
រឿងមហាចោរនៅទល់ដែន គឺជាលំនាំរឿងប្រលោមលោកដែលអ្នកនិពន្ធ ប្រើវិធីសាស្ដ្រនិពន្ធយ៉ាងឆើតអស្ចារ្យ នៅក្នុងសាច់រឿង ប្រើភាសាខ្មែរពីរោះរន្ដំដូចដូរតន្រ្ដី ឆុតឆាកស្នេហាដ៏ជ្រាលជ្រៅ រំភើបញាប់ញ័រ ភ័យព្រួយផិត ក្បត់ ឈ្នានិស ច្រណែនប្រចន្ទ លួងប្រលោមយ៉ាងផ្អែមត្រជាក់ នូវអត្ថរស់ស្នេហា ដ៏ប្រកបដោយសីលធម៌ ប្រលាក់លាយលំដោយទឹកចិត្ដស្នេហាជាតិដ៏មុតមាំផង អ្នកនិពន្ធតែងសរសេរពោលនូវពាក្យដ៏ប្រកបដោយមនុស្សធម៌ សីលធម៌ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ជាទីបំផុត ដូចជាលោកសរសេររៀបរាប់អំពីសំរស់របស់ស្រីក្រមុំម្នាក់ថា ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃសីល នាងទៅបេះផ្កា នាងល្អដូចផ្កាកំពុងរីក នាងក្រអូបដូចផ្កា។ នាងថ្វាយបង្គំព្រះ ដៃនាងប្រណម្យ ជីវិតនាងរស់តែក្នុងធម៌ ក្នុងមេត្ដាក្នុងកុសល។ នាងមានសំដីផ្អែមពីរោះ ពុំដែលចេះខឹងរហូតដល់ទៅជេរស្ដីអ្នកណាឡើយ។ កំរងរឿងដ៏វែងអន្លាយនេះ គឺពិតជាអ្នកនិពន្ធបានសរសេរឡើងដោយទឹកចិត្ដពិតៗ ហើយស្មោះសជាទីបំផុត។ ទឹកចិត្ដស្នេហាជាតិ មាតុភូមិមានយ៉ាងណារបស់អ្នកនិពន្ធនោះ គឺជាសាច់នៃរឿង «មហាចោរនៅទល់ដែន» នេះអែង។
លោកសាង សាវាត បានបន្សល់ទុកនូវស្នាដៃដ៏អស្ចារ្យនេះ ដែលសរសេរឡើងតាំងពីឆ្នាំ ១៩៥៥ ហើយរូបលោកបានរលត់បាត់សូនឈឹងតាំងពី១៩៦០ នៅខេត្ដបាត់ដំបង។ ការរលត់បាត់សូនឈឹង នៃលោកសាង សាវាតពីភពផែនដីនេះវាមិនមានភាពល្បីរន្ទឺលឺខ្ចរខ្ចាយប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្ដែខ្ញុំសូមអោយប្រិយមិត្ដអ្នកអានធ្វើការវិភាគលមើលថា តើម៉េចក៏លោកសាង សា វាតបាត់ពីលោកនេះទៅ ?។
ក្នុងទំព័រប្រវត្ដិសាស្រ្ដខ្មែរ អាចារ្យស្វា ពោកំបោរ ក្រលាហោមគង់ ដែលចេញមុខដឹកនាំអោយប្រជារាស្រ្ដបះបោរនឹងអ្នកកាន់អំណាច ត្រូវគេចោទប្រកាន់ថា ជាក្រុមចោរព្រៃ ប្លន់ប្រជារាស្រ្ដ បង្កនូវអសន្ដិសុខជាតិទៅវិញ។ យ៉ាងណាមិញមហាចោរនៅទល់ដែនក៏ដូចនោះដែរ មហាចោរឈ្មោះមានន្ទដែលខែងរែងណាស់ ស្រលាញ់ជាតិខ្មែរណាស់ ដាស់ទឹកចិត្ដខ្មែរ អោយចេះភ្ញាក់រលឹក រៀបចំបដិវត្ដរំដោះជាតិ អោយផុតពីភាពខ្ញុំគេ។ នេះជារឿងចាស់។
អែរឿងថ្មីៗនៃការស្លាប់របស់អិស្សរជននយោបាយប្រឆាំងខ្លះៗទៀត វាគឺជាការបង្ហាញនូវភាពឃោរឃៅនៃអ្នកកាន់អំណាចសម័យនោះដ៏មហាព្រៃផ្សៃក្រៃលែង។ ខ្ញុំបានអានអែកសារអត្ថបទមួយចំនួន ដែលសរសេរទាក់ទងនឹងភាពកាប់សំលាបកាចសាហាវនៃមនុស្សខ្មែរយើង ដែលពុំសក្ដិសមជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាទល់តែសោះតែម្ដង៖
ខែកុម្ភ ១៩៥៩ ការសំលាប់ដាប ឈួនដោយគ្មានជំនុំជំរះ ហើយត្រូវគេចងអូសខ្មោចតាមកន្ទុយឡានកាម្ញុងទាហាន ទៅគ្រប់ទីកន្លែងដូចខ្មោចឆ្កែ។ ភាពឃោរឃៅកាចសាហាវយង់ឃ្នងនេះ បានកាច់បំបាក់ស្មារតីហ្វូងជុំជនផងទាំងឡាយអោយញាក់សាច់គ្រប់គ្នា។ នៅពេលចប់សមាជជាតិ នៅឆ្នាំ១៩៦៥ អ្នកកាន់អំណាច បានល្បួងចាប់ព្រាបអ៊ិនដាក់ទ្រុងដែកដឹកកាត់តាមមុខវាំង ដ៏មានហ្វូងជុំជនជាច្រើន រត់តាមយកដុំថ្មគប់ទៅលើជនជាប់ទ្រុងនោះ ទាំងស្រែកជេរប្រទេចថាជា «ជនក្បត់ជាតិ» យ៉ាងគិកកងរំពងតាមផ្លូវ។ ការបាញ់សំលាប់ព្រាប អ៊ិន និង ខ្មែរសេរីមួយចំនួនទៀតនៅត្រពាំងក្រលឹង គឺជាការបង្ហាញនូវភាពកាចសាវហាវនៃការសំលាប់មនុស្សបំបាក់ស្មារតី ប្រជារាស្រ្ដគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ទាំងអស់មិនអោយងើបក្បាលរួច គឺថាត្រូវតែអោនចុះក្រោមល្អងធូលីព្រះបាទជានិច្ច។ លោកអ្នកអានចាស់ៗខ្លះគង់ជ្រាប ហើយចំពោះប្អូនៗក្មេងៗ បើមានចាស់ៗនៅក្បែរសូមអោយសួរគាត់ផងចុះ ព្រោះថា៖ កាលណាមានការបាញ់ប្រហារម្ដងៗ ថ្នាក់ដឹកនាំសម័យនោះបញ្ជាអោយក្រសួងឃោសនាការ ទៅថតគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ រួចហើយយកទៅចាក់ផ្សាយនៅលើគ្រប់ផ្ទាំងសំពត់សគ្រប់រោងកុន មុនបញ្ចាំងសាច់រឿងទាំងនៅក្នុងទីក្រុងរហូតដល់ចុងកាត់មាត់ញក ពីឆ្នាំ ១៩៦៥ ដល់ ១៩៦៧។
ក្នុងនេះយើងលឺសំរែកស្រែកជេរ ជាបទចំរៀងរេរាំ ក្រោមសំណើចហ៊ោកញ្ជ្រៀវយ៉ាងក្អាកក្អាយរបស់មេដឹកនាំដែលបញ្ជាអោយគេរៀបចំកិច្ចការនេះ វាមិនខុសគ្នា នឹង សត្វខ្លែងស្រាកស្រែកនៅពេលដែលមានមនុស្សស្លាប់នៅក្នុងភូមិនោះទេ វាគឺជាការចាក់ផ្សាយដ៏ជាក់ស្ដែងមួយ នៃការសំលាប់មនុស្សដើម្បីបំរើនូវសេចក្ដីត្រូវការនៃមនុស្សម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងខ្សែហ្វីល យើងឃើញទឹកមុខមាំរបស់ព្រាប អ៊ិន បញ្ញវន្ដក្មេងម្នាក់អាយុប្រមាណ ៣០ឆ្នាំចំពោះមុខសេចក្ដីស្លាប់ ឃើញទឹកមុខស្លេកស្លក់ភ័យតក់ស្លុតរបស់ចៅ បុរី ឃើញភាពញញឹមញញែមបឺតបង្ហុយផ្សែងបារីយ៉ាងរំភើយរបស់លោក សៅ ង៉ូយជាដើម។
ការបាញ់ប្រហារគេចងខ្មែរ ដែលគេចោទថា សេរីខៀវ ផ្អោបជាប់បង្កូលមួយនៅត្រពាំងក្រលឹង គេចងមុខនឹងសំពត់ខ្មៅមួយដុំ ពេជឃាតប្រាំពីរប្រាំបីនាក់ ឈរបាញ់ពីក្រោយខ្នងធ្លុះធ្លាយសព្វសាច់ជនរងគ្រោះទន់ខ្លួនលុតជង្គងចុះ ក្បាលឈ្ងោ កទៅក្រោម។ ចំពោះខ្ញុំកាលនោះ ខ្ញុំជាក្មេងវត្ដម្នាក់ ខ្វះសេចក្ដីចេះដឹង ខ្វះសេចក្ដីក្លាហាន គ្រប់បែបយ៉ាងញាក់សាច់ខ្លាចបាក់បប ដូចជាសត្វម្រិក្សនៅក្នុងក្រចកសិង្ហដូច្នោះដែរ។ គិតសព្វៗទៅ ពួកបញ្ញវន្ដខ្មែរ សេរី ខៀវ អស់នេះមិនបានប្រព្រឹត្ដកំហុសអ្វីសោះ ម៉្លោះហើយខ្ញុំមើលឃើញជាក់ច្បាស់ថា សេចក្ដីស្លាប់វាស្ថិតនៅចុងប៉ាការ ចុងម្រាមដៃ ចុងអណ្ដាតរបស់ខ្ញុំនេះអែង។ កំលាចនេះ វាដុតកំលោចដួងចិត្ដរបស់ខ្ញុំអោចឆេះខ្ទេច រួចបោះចូលទៅក្នុងអន្ដូងកំលៅ អោយមានគំលាតចាក ភាពកំលាហានអស់រលីងតែម្ដង។
ក្នុងរឿងកាប់សំលាប់គ្នាដោយចោទថា «ក្បត់ជាតិ »នេះចេះតែមានការរីកធំទៅៗ ជាលំដាប់រហូតដល់មានការកាប់សំលាប់ប្រជានជនខ្មែរទូទាំងប្រទេសតែម្ដង តើនរណាសំលាប់ខ្មែរអស់ជិតបីលាន ពីឆ្នាំ១៩៧៥ -៧៩៖
ពាក់កណ្ដាលខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ មានព្រឹត្ដិការណ៍ដ៏ក្រលាប់ចាក់មួយកើតឡើង ប្រទេសកម្ពុជាដែលស្ថិតក្នុងសង្គ្រាម អស់រយកាល៥ឆ្នាំមកហើយ ដោយអំពើក្បត់នៃមេដឹកនាំក្បាលរឹង ដែលឈ្លក់ស្រវឹងនឹងតណ្ហា កុន ល្ខោន វង្វេងវង្វាន់ រត់ទៅចូលដៃជាមួយពួកយៀកកុងយួន ប្រកាសអោយរាស្រ្ដខ្មែរចូលព្រៃមគ្គី ធ្វើសង្គ្រាមកាប់ចាក់គ្នាដើម្បីយកអំណាចមកថ្វាយព្រះអង្គវិញ ប្រទេសកម្ពុជាក៏ធ្លាក់ក្លាយទៅជាស្ថានប្រេត ស្ថាននរកអសុរកាយតែម្ដង។
កាលនោះក្រុមសំងាត់មួយជាអ្នកឈ្នះសង្គ្រាម ដោយប្រើឈ្មោះថា អង្គការ។ ឈ្នះភ្លាមអង្គការចាប់ផ្ដើម សំលាប់បញ្ញវន្ដ ទាហាន រាជការ ព្រះសង្ឃជាដើម ហើយលើកបន្ដុបក្រុមចោរសិន។ ក្រុមចោរនេះប្រសិទ្ធិនាមអោយឈ្មោះថា ខ្មែរក្រហម ខ្មែរក្រហមចោរនេះដើរប្លន់ បាញ់សំលាប់ខ្មែរដោយសេរី វាកែទំរង់ពាក្យប្លន់ ជាពាក្យសុំស្នើវិញ ប៉ុន្ដែពាក្យ ស្នើនេះសាហាវជាងសាហាវ ជាងពាក្យប្លន់ទៅទៀត ព្រោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការ គឺការពារចោរដើរស្នើ .. បើម្ចាស់ទ្រព្យមិនព្រមអោយ ចោរធុននេះអាចសំលាប់ម្ចាស់ទ្រព្យចោលបានដោយសេរី ហើយវាចោទថា «ក្បត់អង្គការ»។
អង្គការដេញប្រជាពលរដ្ឋទាំងនគរអោយចាកចេញពីលំនៅស្ថាន ឆ្នៃប្រឌិតទីក្រុងភ្នំពេញ និងទីក្រុងនានាអោយក្លាយទៅជាទីក្រុងខ្មោច។ នៅទីវាលស្រែ ចំការ ព្រៃភ្នំក្រមថ្ម អង្គការចាត់ការធ្វើទារុណកម្មប្រជារាស្រ្ដខ្មែរគ្រប់បែបយ៉ាង គឺធ្វើយ៉ាងណាអោយតែដល់សេចក្ដីស្លាប់ រួចវាចាត់តាំងក្រុមឃាតករអាថ៌កំបាំង អោយមកសំលាប់ខ្មែរជាដំណាក់ៗ។
មើលចុះប្រជារាស្រ្ដខ្មែរដែលមិនទាន់ដល់វេនស្លាប់ កំពុងធ្វើការយ៉ាងទំងន់ ហាលក្ដៅ ភ្លៀង ខ្យល់ ស្ទើរឆ្កួតវង្វេង ឈប់ចេះនិយាយឈប់ចេះសើចឈប់ចេះយំ។ ស្រាប់តែលឺថា អង្គការបញ្ជាអោយដកអាវុធពីក្រុមខ្មែរក្រហមចោរ នេះអស់រលីងហើយនៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៨ មានក្រុមឃាតករអាថ៌កំបាំង ចូលវាយសំលាប់ក្រុមខ្មែរអតីតចោរស្លាប់ចោលខ្មោចពាសពេញព្រៃ។ ស្រាប់តែលឺថា អង្គការបញ្ជាអោយចាប់កម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមដែលមាននិន្នាការខ្មែរទាំងគ្រួសារៗ មាន គ្រួសារមិត្ដ ហូ នឹម គ្រួសារមិត្ដស៊ូ គ្រួសារមិត្ដ វ៉ន វ៉េត កែវ មាស ជាដើម ទៅបញ្ចូលក្នុងគុកទួលស្លែង ធ្វើទារុណកម្មជាច្រើនខែ រួចសំលាប់ចោលនៅទីនោះទៅ។
លុះសំលាប់ខ្មែរក្រហមនិន្នាការខ្មែជិតអស់ អ្នកនៅសល់បន្ដិចបន្ដួចរត់រប៉ាត់រប៉ាយអស់ ពេលនោះអង្គការតែងតាំងអតីតខ្មែរក្រុមទី២ អោយសំលាប់បំបាត់ពូជខ្មែរទៀត វាប្រើយីហោខ្មែរក្រហមដដែល ប្រកាសតាំងខ្លួនជាតំណាងអង្គការ គឺ «ក្រុមខ្មែរក្រហមនីរតី»។ នៅខែចុងខែធ្នូ ១៩៧៨ លឺថា ក្រុមយោធាខ្មែរក្រហមជាងបួនម៉ីននាក់ ចូលអន្ទាក់ខ្សែត្រៀមពួកបូដូយ ត្រូវពួកបូដូយបាញ់សំលាប់ខ្ទេចអស់ ដូច្នេះនៅចុងខែធ្នូ ១៩៧៨ ប្រទេសកម្ពុជាចំហធ្លុងយួនហានណូយបញ្ជាអោយបូដូយដើរចេញពីព្រៃរាតត្បាតពេញទីក្រុងខ្មែរតែម្ដង។
ជិតកន្លះសតវត្សកន្លងទៅ ឆ្នាំ២០០៥ ស្រាប់តែលិចលឺថា តុលាការវិសាមញ្ញាដើម្បីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមបានកើតឡើងនឹងត្រូវចំណាយប្រាក់រហូត ៥៦លានដុល្លាអែណោះ។ ស្ដាប់ប្រធានបទរឿងការកាត់ទោស មេក្រហមទៅដូចជាបានធ្វើអោយសប្បាយចិត្ដជាខ្លាំងណាស់ ព្រោះសង្ឃឹម ថាជនល្មើសពិតៗ ពិតជាត្រូវតុលាការសឹកផ្ដន្ទាទោសទៅតាមច្បាប់។
គិតសព្វទៅ រយពេលជិតកន្លះសតវត្សទៅហើយ ជនរងគ្រោះទាំងឡាយប្រហែលបានទៅសោយសុខនៅអែឋានសួគ៌ រឺ ក៏ទៅសោយសោកទុក្ខនៅអែឋាននរករួចមកហើយ។ អ្នកដែលសោយសុខអែឋានសួគ៌ សុខរហូតលែងចង់បែរមកឋានក្រោមវិញទៀត។ អែអ្នកដែលធ្លាក់ទៅឋាននរកនោះវិញ វាក្ដៅសមនឹងភ្លើងនរកនេះរហូតភ្លេច ទៅជារឿងធម្មតាទៅហើ យដែរ។ ក្រលេកមើលមកស្ថានកណ្ដាល មនុស្សម្នាកំពុងប្រវេប្រវា ដេញចាប់យ៉ាងប្រផិតប្រផើយ ដោយបង្កើតតុលាការវិសាមញ្ញមួយ ដើម្បីស្វែងវែករកមុខឧក្រិដ្ឋជន និងផ្ដល់យុត្ដិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ។ ជាង១០ឆ្នាំមកហើយតុលានេះនៅតែគាំងមិនអាចបោះជំហានទៅមុខបាន តើតុលាការនេះអែករាជ រឺទេ? តើមកពីហេតុអ្វី? តើមានអ្នកណាទេជាអ្នកនៅពីក្រោយខ្នង តុលាការនេះ? ចំលើយស្ថិតនៅក្នុងអាថិកំបាំងដ៏ជ្រៅសែនជ្រៅរបស់មនុស្សម្នាក់ រឺ ពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះ។ តើគេអាចយកភ្លើងគុប មួយគុបទៅដុតកំដៅទឹកសមុទ្រអោយពុះបានដែររឺទេ ? មើលទៅវាដូចជាសត្វក្រលីងគ្រលោងមួយ កំពុងព្យាយាមហើរដេញឆាបឆក់សត្វអិន្រ្ទីយក្ខដូច្នោះ។
ថវិការជាង រាប់លានៗ ដុល្លារ វាគ្រាន់តែជាថវិការសំរាប់ចិញ្ចឹមមន្រ្ដីតុលាការ អោយមានមុខមាត់ មានស៊ីមានចាយប៉ុណ្ណោះ។ ម៉្លោះហើយការមិនមានទោស នៃថ្នាក់អ្នកដឹកនាំ ដ៏ឃោរឃៅវាជាទំលាប់រួចស្រេចទៅហើយ ក្នុងលទ្ធិអែកការធិប្បតេយ្យនិយម លទ្ធិលុតក្រាបនិយម លិទ្ធផ្ដាច់ការនិយម លិទ្ធិអ្នកធំឈ្នះអ្នកតូច អ្នកមានអំណាច ឈ្នះអ្នកក្សត្រអំណាច។ ការសំលាប់លោកសាង សាវាត អ្នកនិពន្ធរឿង មហាចោរនៅទល់ដែន កាលពីឆ្នាំ ១៩៦០ យើងអាចយល់បានយ៉ាងច្បាស់ថា បញ្ញវន្ដរូបនេះពិតជាមនុស្សម្នាក់ស្លូតត្រង់ សេរីនិយម ក្លាហាន ដែលត្រូវគេចោទថាជា «ជនក្បត់ជាតិ» ដូចបញ្ញវន្ដ សេរីមួយចំនួន មាន ព្រាប អ៊ិន, ចៅ បុរី, មធុរ៉ា ជាប្អូនចៅ បុរី, សៅ ង៉ូយ,ចៅ ស៊ី, ង៉ែត ងិតជាដើម ព្រោះ តាមលំនាំ ខ្សែរឿងមហាចោរនៅទល់ដែននេះ លោកសាង សាវាត បានង្ហាញនូវសន្ដានចិត្ដរបស់លោកប្រកបដោយមនោសញ្ចេតនា ដ៏គំហុកដូចទឹកហូរធ្លាក់ពីលើភ្នំ គ្រប់ឈុត គ្រប់ឆាក គ្រប់វគ្គ នៃការសន្ទនាគ្នារបស់តួនិមួយៗក្នុងសាច់រឿង មានពោរពេញ ទៅដោយអត្ថរស អត្ថន័យ ប្រកបដោយសីលធម៌ និងស្នេហាជាតិដ៏ជ្រាលជ្រៅ។ ខ្ញុំសូមលើកយកការសន្ទនាគ្នាមួយវគ្គ ដែលដែលខ្ញុំចាត់ទុកថា ជាការសរសេរមួយយ៉ាងឆើតអស្ចារ្យនាក្នុងសម័យរាជានិយមឆ្នាំ១៩៥៥ ដែលអ្នកនិពន្ធបានសរសេររឿងនេះ។ ពេលគេចាប់បានតួព្រះនាងខត្ដិយាណីបាន ទាហានម្នាក់សួរដោយសំដីរអើនថា ៖
- - អ្នកណាហ្នឹង ?
- ម្នាក់ទៀតលើកចង្អុលដៃឆ្លើយថា :
- - គឺព្រះនាងម្ចាស់ដែលទើបតែចុះមកពីស្ថានសួគ៌ ។ អិលូវព្រះនាងសោយសម្បត្ដិអែសុរិន្ទរ៍។
- - អូហ៍ ! ចុះម៉េចបានមករងទុក្ខទីនេះ?
- - ហាស ! ឆ្កួតវាមានកម្ម . . .
- ពាក្យបញ្ចើចបញ្ចាល ក៏មានជាហូរហែអិតស្រាកស្រាន្ដយ៉ាងអ៊ូអរ។
- - ហ៎ ! ជួយទាញច្រវាក់ជើងផងវើយ !
- - ហ៎ ! ដាក់អោយស្រួល កុំអោយគ្នាឈឺ
- សំណើចមួយលាន់លឺគ្អឹលឡើង
- - សមណាស់វើយ ! ពីដើមដាក់សុទ្ធតែមាស អីលូវបានដែកមកដាក់ហើយ
- នាងមណីឡេឡាកន្ដាលហ្វូងមនុស្សដែលតិះដៀលនាង។ នាងខ្មាសយ៉ាងអស្ចារ្យ
- - ហ៎ ! ហ៎ ! នាំគ្នាមើលមុខព្រះនាងដែលចុះពីម្ចាស់សួគ៌
- ម្នាក់ទៀតតបថា :
- - យ៉ា ! សាច់គេល្អមែន ម៉ដ្ឋដូចភ្លៅគោវើយ !
- សំណើចលាន់គ្អឹលទៀត។ ម្នាក់ស្ទុះកាន់សក់នាង
- - យី ! សូម្បីតែសក់គេក៏រលើបរលង់ល្អដែរ
- នារីធ្វើភ្នែកឡឹងឡង់កន្ដាលចំនោមគេ។ ម្នាក់ទៀតស្ទុះភ្លែតមកគយគន់មុខនាង
- - អោ ! ព្រះអើយ ! មកពីស្ថានសួគ៌ ម៉េចក៏មានភ្នែកពីរ ក្រចៀកពីរ ច្រមុះមួយ មាត់មួយ ដូចតែប្រពន្ធអញដែរ។ ហ៊ី វាខុសគ្នាត្រង់ណា?
- ម្នាក់ឆ្លើយកាត់ថា
- - ខុសត្រង់ប្រពន្ធអែងជាសត្វ អែគេ ៗជាមនុស្ស
- - អើ ! ៗ មែន!
- គេសើចគឹលឡើងទៀត
- - អូ! សូមមើលធ្មេញមើលដូចយើងទេ ?
- ថាហើយគេចាប់មាត់ព្រះនាងយើងច្របាច់យ៉ាងខ្លាំងអោយហារឡើង។ ទាំងអស់គ្នាក៏អើតជំទើតមើល
- - ទេវើយ! ដូចតែប្រពន្ធយើងទេតើ ! អៃយ៉ា ! ដង្កូវស៊ីធ្មេញគល់ថ្គាមផង ហាសៗ មើលដង្កូវហ៊ានចូល
- ទៅស៊ីជ្រៅម៉្លេះ? ហ៎ម៉េចអីចុះ ហ៊ីសៗ អែងខ្លាចតែគេអ្នកធំនោះ វាខុសពីយើងណាស់ណាទៅ បានជាគេមើលងាយយើងម៉្លេះ? ហ៊ីសៗ អែងទើបនឹងដឹង វាដូចតែគ្នាទេ។
ស្នាដៃដ៏មានតំលៃរកអ្វីប្រៀបពុំបាន ខ្ញុំសូមផ្ដល់ជូនដល់អនុជ និងជនអ្នកស្នេហាអក្សរសាស្រ្ដខ្មែរ ដែលចូលចិត្ដអាន ចូលចិត្ដសរសេរ និង ស្វែងរកការយល់ដឹងក្នុងសង្គមជាតិ ហើយសូមឧទ្ទិសនូវស្នាដៃដ៏ពិសិដ្ឋ ជូនអ្នកនិពន្ធដើម គឺលោក សាង សាវាត សូមអោយលោកស្ថិតក្នុងសុខគតិភព ហើយសូមអោយគំនិតការត្រួសត្រាយរបស់លោក ស្ថិតនៅជាអាទិទេពអមតក្នុងវិស័យអក្សរសាស្រ្ដជាតិជានិច្ច សូមប្រជាជនខ្មែរ និងប្រជាជននៅលើពិលោកបានទទួលនូវភាពយុត្ដិធម៌គ្រប់ៗគ្នាតរៀងទៅ។